Nhà máy Thủy điện Hòa Bình trên sông Đà được khởi công xây dựng năm 1979 và khánh thành vào năm 1994. Công trình có sự giúp đỡ to lớn của Liên Xô.
Đây là công trình thủy điện có công suất lớn nhất Đông Nam Á của thế kỷ 20. Ngoài nhiệm vụ chính là nguồn cung cấp điện chủ lực cho hệ thống điện quốc gia, nhà máy Thủy điện Hòa Bình còn có nhiệm vụ chống lũ cho Hà Nội và vùng hạ du, đảm bảo lưu lượng nước tưới phục vụ nông nghiệp và sinh hoạt cho đồng bằng Bắc Bộ.
Sau khoảng 30 năm vận hành, đến hết năm 2020, nhà máy đã cung cấp cho đất nước tổng sản lượng trên 250 tỷ kWh, hàng năm đóng góp vào ngân sách của tỉnh hơn 1.000 tỷ đồng.
Nhằm tăng khả năng phát công suất phủ đỉnh cho hệ thống điện quốc gia, tạo điều kiện khai thác tối đa nguồn nước xả thừa vào mùa lũ hàng năm, vào đầu năm 2021, lễ khởi công dự án nhà máy Thủy điện Hòa Bình mở rộng đã được tổ chức.
Dự án nhà máy Thủy điện Hòa Bình mở rộng có tổng mức đầu tư hơn 9.200 tỷ đồng do Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) làm chủ đầu tư.
Dự án nằm bên bờ phải tuyến đập Thủy điện Hòa Bình hiện hữu. Nhà máy nằm trên địa bàn phường Phương Lâm, cửa lấy nước và kênh vào thuộc phường Thái Bình, thành phố Hòa Bình (tỉnh Hòa Bình).
Dự án có tổng công suất đặt 480 MW, bao gồm 2 tổ máy, mỗi tổ có công suất 240 MW. Sản lượng phát điện bình quân hàng năm khoảng 488,3 triệu kWh/năm, đủ điện cho cả nước dùng trong nửa ngày cao điểm (đỉnh điểm năm 2024, cả nước tiêu thụ 1,025 tỷ kwh).
Với việc mở rộng, xây dựng thêm 2 tổ máy có tổng công suất 480 MW, sẽ nâng tổng công suất nhà máy Thủy điện Hòa Bình lên 2.400 MW, bằng công suất Thủy điện Sơn La. Thủy điện Sơn La là công trình thủy điện lớn nhất Việt Nam và Đông Nam Á hiện tại, công trình này cũng nằm trên sông Đà.
Đồng thời, khi hoàn thành Thủy điện Hòa Bình (2.400 MW) cùng với 2 nhà máy thủy điện khác trên dòng sông Đà là Sơn La (2.400 MW), Lai Châu (1.200 MW) sẽ có tổng công suất 6.000 MW. Đây là chuỗi nhà máy trên một dòng sông lớn nhất Đông Nam Á và đóng góp 30% sản lượng điện quốc gia.
Về tiến độ dự án, trên công trường được tập trung nhiều công nhân cùng máy móc để đẩy mạnh thi công. Đến hết quý II năm nay, một số hạng mục đã hoàn thành và vượt yêu cầu đặt ra, cụ thể: Khối lượng thi công bê tông cửa lấy nước đạt 135% kế hoạch; đào và gia cố vòm hầm số 1 đạt 133% kế hoạch; đào và gia cố vòm hầm, nền hầm số 2 đạt 100% kế hoạch…
Dự kiến, dự án nhà máy Thủy điện Hòa Bình mở rộng sẽ phát điện tổ máy một vào tháng 6/2025; tổ máy 2 vào tháng 7/2025.
Khi hoàn thành, không chỉ giúp tăng khả năng phát công suất phủ đỉnh, khai thác tối đa nguồn nước xả thừa hàng năm, dự án còn nâng cao khả năng điều tần, ổn định tần số của hệ thống điện quốc gia; góp phần giảm chi phí của hệ thống…
Vị trí dự án nhà máy Thủy điện Hòa Bình mở rộng.