Sông Ba, đoạn chảy qua thị xã An Khê, bị cạn nước. Ảnh: Hồng Điệp/TTXVN
Theo UBND tỉnh Gia Lai, sông Ba đóng vai trò rất quan trọng, có ý nghĩa lớn đối với đời sống người dân. Từ khi thủy điện An Khê- Ka Nát đưa vào hoạt động năm 2012 đến nay, toàn bộ lượng nước đã bị ngăn dòng chảy xuống Bình Định, lượng nước xã qua thị xã An Khê chưa đến 4s/m3 khiến sông Ba đoạn qua thị xã An Khê rơi vào cảnh thiếu nước trầm trọng.
Không chỉ đoạn chảy qua thị xã An Khê cạn trơ đáy, sông Ba đã không còn dòng chảy. Điều này đã tác động rất lớn đến nguồn cung cấp nước sinh hoạt, phục vụ tưới tiêu chính cho hàng ngàn ha đất nông nghiệp; đồng thời làm ảnh hưởng rất lớn đến vai trò điều hòa khí hậu, tạo cảnh quan cho khu vực thị xã An Khê.
Nhằm “cứu” dòng sông Ba thoát khỏi cảnh “sông chết”, trong Quy hoạch tỉnh Gia Lai thời kỳ 2021- 2030 tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định số 1750/QĐ-TTg ngày 30/12/2023 của Thủ tướng Chính phủ, tỉnh Gia Lai đã trình phương án phát triển kết cấu hạ tầng phòng chống thiên tai, biến đổi khí hậu và thuỷ lợi giai đoạn 2021 - 2030 tầm nhìn đến năm 2050; trong đó có nội dung “Nghiên cứu xây dựng hệ thống đập dâng nước trên sông Ba đoạn qua thị xã An Khê cấp nước sinh hoạt, nông nghiệp, công nghiệp, cảnh quan môi trường và phát triển kinh tế - xã hội thị xã An Khê”.
Với quy mô đập gồm 3 khoang thoát nước bằng bê tông cốt thép, chiều cao đập 5- 6m, chiều dài mỗi đập rộng trung bình 150m có tổng mức đầu tư 350 tỷ đồng. Dự án sẽ đảm bảo cung cấp đủ nước sinh hoạt, phục vụ sản xuất nông- công nghiệp, cải tạo cảnh quan môi trường và thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội của thị xã An Khê.
Thủy điện An Khê- Kanak được khởi công xây dựng vào năm 2005 với tổng công suất 173MW. Theo thiết kế, Thủy điện An Khê - Kanak có 2 bậc. Bậc 1 lấy nước từ sông Ba về hồ chứa Kanak dung tích hơn 285 triệu m3 (huyện Kbang, tỉnh Gia Lai) để vận hành máy ở Nhà máy Kanak.
Bậc 2, nguồn nước sau chạy máy được đổ vào hồ chứa An Khê 5,6 triệu m3 (thị xã An Khê). Nguồn nước này được đưa vào đường ống bắc qua đèo An Khê để sử dụng chạy máy cho Thủy điện An Khê (huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định). Nguồn nước cuối cùng sau khi chạy máy được dẫn ra suối Cát để đổ về sông Côn.
Việc không trả nước về sông Ba nên đời sống người dân ở 6 huyện, thị xã của tỉnh Gia Lai và 5 huyện, thành phố thuộc tỉnh Phú Yên với khoảng 1 triệu người dân đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng.