Một khảo sát gần đây của Indeed phối hợp với Harris Poll cho thấy 51% người thuộc thế hệ Gen Z và 41% Millennials đánh giá rằng tấm bằng đại học “là lãng phí tiền bạc”.
Lỗi thời
Báo cáo chỉ ra rằng AI, đặc biệt là các công cụ như ChatGPT, đang làm nhanh chóng lạc hậu kiến thức học thuật, khiến 45% Gen Z tin rằng những gì họ học ở trường hiện không còn phù hợp với yêu cầu công việc.
Đồng thời, doanh nghiệp ngày càng chú trọng tuyển dụng dựa trên kỹ năng thay vì bằng cấp, song gánh nặng nợ sinh viên và câu hỏi về ROI (lợi tức đầu tư) của giáo dục đại học vẫn đang là tâm điểm tranh luận.
Khảo sát của Indeed, với mẫu 772 người trưởng thành tại Mỹ có bằng đại học trở lên, phỏng vấn trực tuyến trong tháng 4/2025, cho thấy sự cách biệt đáng kể giữa các thế hệ.
Trong khi chỉ 20% Baby Boomers cho rằng bằng cấp của họ không còn giá trị, tỷ lệ này lên đến 41% ở Millennials và 51% ở Gen Z.
Thêm vào đó, 38% người được hỏi thừa nhận nợ sinh viên cản trở thăng tiến sự nghiệp hơn là hỗ trợ, phản ánh mối lo về chi phí học tập và khấu hao giá trị bằng cấp theo thời gian.
Sự phát triển bùng nổ của AI với ChatGPT, Bard và các nền tảng mô phỏng ngôn ngữ đang định hình lại nhu cầu kỹ năng trong thị trường lao động.
Khoảng 45% Gen Z cho biết AI đã khiến những kiến thức “cơ bản” của họ trở nên cũ kỹ, trong khi chỉ khoảng 30% trên tổng số người có bằng cảm thấy tương tự.
Theo một bài phân tích trên Business Insider, AI có khả năng tự động hóa các công việc từ lập trình, biên tập văn bản đến soạn thảo hồ sơ pháp lý, giảm nhu cầu tuyển dụng nhân lực mới thiếu kinh nghiệm.
Đồng thời, nhiều đại học đang phải thay đổi chương trình, tích hợp khóa học AI và kỹ năng số để duy trì tính cạnh tranh.
Ở một khía cạnh khác, tổng nợ sinh viên tại Mỹ đã đạt 1,62 nghìn tỷ USD vào cuối năm 2024, tăng 14 tỷ USD so với cùng kỳ năm trước.
Trung bình, mỗi sinh viên tốt nghiệp có khoản nợ khoảng 38.375 USD.
Khi chính phủ chuẩn bị tái khởi động thu hồi nợ sau giai đoạn tạm hoãn, hơn 9 triệu người Mỹ có thể bị ảnh hưởng bởi chế tài vì nợ học phí, ví dụ như bị khấu trừ lương và hạ tín dụng cá nhân.
Trước bối cảnh đó, nhiều gia đình và sinh viên đã phải cân nhắc chọn trường cộng đồng, học trực tuyến hoặc các chứng chỉ ngắn hạn như để giảm chi phí và rút ngắn thời gian quay vòng vốn.
Xu hướng tuyển dụng mới
Dữ liệu từ TestGorilla cho thấy 81% nhà tuyển dụng áp dụng mô hình tuyển dụng dựa trên kỹ năng trong năm 2024, tăng so với 73% năm trước.
Báo cáo của Burning Glass Institute hợp tác với Harvard Business School cũng nhấn mạnh rằng dù nhiều công ty thông báo bỏ yêu cầu bằng cấp, chỉ 10–15% thực sự thay đổi quy trình tuyển dụng một cách triệt để.
Theo khảo sát của ZipRecruiter, 45% nhà tuyển dụng đã loại bỏ điều kiện bằng cử nhân cho một số vị trí trong năm vừa qua.
Tờ Forbes thậm chí ghi nhận 90% doanh nghiệp cho rằng tuyển dụng dựa trên kỹ năng mang lại hiệu quả cao hơn về chất lượng ứng viên và giảm sai sót tuyển dụng.
Đồng quan điểm, các chuyên gia giáo dục và nhân sự khuyến nghị sinh viên cần kết hợp song hành giữa bằng cấp và kỹ năng thực hành, đặc biệt là kỹ năng mềm như tư duy phản biện, kỹ năng giao tiếp và quản lý dự án.
Nhiều trường đại học lớn như MIT, Stanford đã triển khai các chương trình tín chỉ và chứng chỉ ngắn hạn về AI, dữ liệu lớn và an ninh mạng để đáp ứng nhu cầu tuyển dụng thay đổi nhanh chóng.
Bên cạnh đó, các chương trình đào tạo nội bộ do Google, Microsoft, Amazon cung cấp mở ra cơ hội học tập linh hoạt, miễn phí hoặc giá rẻ cho cả nhân viên và cộng đồng bên ngoài.
Trước tác động mạnh mẽ của AI và áp lực tài chính từ nợ sinh viên, giá trị “bất biến” của tấm bằng đại học đang bị đặt câu hỏi. Gen Z và Millennials ngày càng thiên về các giải pháp linh hoạt, kết hợp kỹ năng thực hành và chứng chỉ chuyên môn.
Trong khi đó, doanh nghiệp cũng buộc phải tái định hình tiêu chí tuyển dụng, ưu tiên kỹ năng và tiềm năng hơn bằng cấp truyền thống.
Hành trình tái định nghĩa giáo dục đại học vẫn còn dài, nhưng rõ ràng một mô hình đa dạng hơn, kết hợp giữa bằng cấp, kỹ năng và kinh nghiệm thực tiễn, là hướng đi bền vững cho cả người học lẫn nhà tuyển dụng.
*Nguồn: Fortune