Sau 50 năm vẫn chưa tự chủ về khoa học công nghệ
Chiều 16/6, Quốc hội thảo luận tại tổ về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi).
Thảo luận tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, đường sắt tại Việt Nam có lịch sử rất lâu đời, từ hơn 140 năm trước, mang lại hiệu quả to lớn cho sự phát triển của đất nước, đặc biệt trong những năm tháng chiến tranh và thời kỳ bao cấp.
Theo vị bộ trưởng, cách đây khoảng 2-3 nhiệm kỳ, việc đầu tư đường sắt, đặc biệt là trục Bắc - Nam đã từng được Quốc hội bàn thảo. Gần đây, hệ thống đường sắt có nhiều đổi mới, với sự xuất hiện của một số tuyến đường sắt đô thị ở Hà Nội và TPHCM.
Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh tại phiên thảo luận. Ảnh: Như Ý.
Quá trình thực hiện, các dự án còn phụ thuộc lớn vào yếu tố nước ngoài, từ công tác đầu tư, huy động vốn đến dây chuyền công nghệ. Điều này dẫn đến nhiều hệ lụy như: Kéo dài thời gian thi công, không đảm bảo tiến độ; các dự án bị đội vốn; mặt khác, khả năng cung ứng và làm chủ dây chuyền công nghệ gần như không có.
Chưa kể, mỗi dự án lại sử dụng công nghệ từ một quốc gia khác nhau. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu đồng bộ, gây khó khăn cho việc cung ứng, thay thế, sửa chữa do đều phụ thuộc vào các nước.
Theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, thực trạng này cho thấy sự bất cập của hệ thống pháp luật hiện hành. Đây là một trăn trở lớn của Bộ GTVT trước kia và nay là Bộ Xây dựng. Sau 50 năm giải phóng đất nước, chúng ta vẫn chưa thể tự chủ về khoa học công nghệ, chưa làm chủ được lĩnh vực quan trọng này. Vì vậy, việc đề xuất sửa đổi toàn diện Luật Đường sắt nhằm tháo gỡ những điểm nghẽn về pháp luật.
Rút ngắn thời gian, tiết kiệm chi phí
Về các thay đổi của dự án luật so với hiện hành, ông Minh cho biết, luật cũ có 84 điều nhưng quy định quá chi tiết, nhiều nội dung không thuộc thẩm quyền của Quốc hội mà thuộc thẩm quyền của Chính phủ. Do đó, dự án luật sửa đổi đã lược bỏ 24 điều, còn khoảng 60 điều, tập trung vào những vấn đề cốt lõi.
Các nội dung chính được đưa vào dự thảo luật sửa đổi gồm: Chính sách ưu đãi của Nhà nước về phát triển đường sắt , trong đó, quy định rõ tiêu chí, điều kiện cụ thể để thu hút các nhà đầu tư.
Bộ trưởng Trần Hồng Minh nhấn mạnh, nếu chỉ có Nhà nước đầu tư mà không khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân, sẽ rất khó triển khai. Do đó, dự thảo Luật đã bổ sung các quy định về huy động nguồn vốn và phát triển kinh tế tư nhân.
Theo ông, hiện đã có 5 nhà đầu tư đăng ký tham gia các dự án đường sắt. Do đó, cần có các cơ chế, chính sách tạo điều kiện để họ đầu tư hiệu quả.
Một nội dung mới khác được đưa vào dự thảo luật đó là phát triển đường sắt gắn với mô hình phát triển đô thị ( TOD ). Đây là giải pháp quan trọng, thay vì chỉ thu hồi vốn từ tiền bán vé (có thể mất cả trăm năm), nhà đầu tư được phép khai thác quỹ đất tại các nhà ga, khu đô thị để tạo nguồn lực tái đầu tư. Việc này vừa giúp dự án có hiệu quả kinh tế, vừa giúp phát triển các đô thị văn minh, hiện đại.
Ngoài ra, dự thảo luật còn cải cách trình tự, thủ tục đầu tư, cho phép gộp một số bước, đơn cử như cho phép kết hợp giai đoạn lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi với thiết kế kỹ thuật và bản vẽ thi công. “Việc này có thể rút ngắn thời gian chuẩn bị đầu tư cũng như tiết kiệm chi phí cho nhà nước”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Đặc biệt, Bộ trưởng Xây dựng nhấn mạnh, dự thảo luật còn cho phép tách dự án giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập, tạo điều kiện cho dự án giải phóng mặt bằng thực hiện trước, giúp dự án có mặt bằng sạch trước khi thi công, đảm bảo việc triển khai không bị đình trệ.