Bài viết thể hiện quan điểm của Đại sứ Hoàng Anh Tuấn, chuyên gia về quan hệ quốc tế, hiện là Tổng Lãnh sự Việt Nam tại San Francisco. Ông từng giữ nhiều vị trí quan trọng như Phó Tổng Thư ký ASEAN, Đại sứ tại Indonesia, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược và Phó Giám đốc Học viện Ngoại giao Việt Nam.
Trong bối cảnh cạnh tranh địa chiến lược ngày càng khốc liệt, Mỹ đã quyết định nâng thuế nhập khẩu thép từ 25% lên 50%. Quyết định này không chỉ mang ý nghĩa thuế quan, mà còn là thông điệp mạnh mẽ: nền công nghiệp thép chất lượng cao của Mỹ là bất khả xâm phạm.
Trong phát biểu ngày 30/5/2025 tại Pittsburgh, bang Pennsylvania – trái tim của ngành luyện kim nước Mỹ – Tổng thống Trump tuyên bố: "Một ngành thép mạnh không chỉ là vấn đề danh dự, thịnh vượng và tự hào – mà trên hết là vấn đề an ninh quốc gia."
Ảnh minh họa bằng AI.
Quyết định tăng thuế nhằm ngăn chặn sự xâm nhập ồ ạt của thép giá rẻ, chất lượng thấp từ nước ngoài, đặc biệt là từ Trung Quốc, và cả từ các đồng minh EU và Australia. Bằng việc tạo ra rào chắn thuế quan cứng rắn, chính quyền Tổng thống Trump đang xây dựng và củng cố tuyến phòng thủ kinh tế, nhằm đảm bảo Mỹ kiểm soát toàn bộ chuỗi cung ứng kim loại chiến lược cho quốc phòng và công nghiệp.
Khi Mỹ đang cần gấp thép chất lượng cao để sản xuất tàu chiến, tên lửa, tàu không gian, tàu chở hàng và robot, không thể để thép nước ngoài làm suy yếu nền tảng kỹ thuật và độ tin cậy của các hệ thống này.
Thép ngày nay không chỉ được dùng trong cầu đường và nhà máy điện. Các ngành công nghệ cao như xe điện, robot AI, năng lượng hạt nhân, hạ tầng vũ trụ và bán dẫn đều cần những loại thép đặc biệt với độ chính xác cực cao. Nếu phụ thuộc vào nguồn thép nhập khẩu giá rẻ từ nước ngoài – nơi kiểm soát chất lượng còn nhiều rủi ro – Mỹ sẽ đặt toàn bộ tương lai công nghiệp và tương lai quốc gia vào thế bị động.
Do đó, giữ ngành sản xuất thép không chỉ là giữ công việc, mà còn là giữ chủ quyền công nghệ – một trụ cột sống còn trong cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc và các đối thủ toàn cầu.
Tăng thuế từ 25% lên 50% là cú đấm kép:
Một mặt chặn thép ngoại thâm nhập, đặc biệt là từ các quốc gia có chính sách trợ giá ẩn, sản xuất tràn lan với tiêu chuẩn thấp.
Mặt khác tạo môi trường bảo hộ vững chắc để ngành luyện kim Mỹ tiếp tục đầu tư, đổi mới công nghệ, mở rộng sản xuất.
Ảnh minh họa bằng AI.
Tổng thống Trump tuyên bố: “Chúng ta sẽ sản xuất kim loại của mình, khai phá năng lượng của mình, bảo vệ tương lai của mình, xây dựng đất nước của mình và kiểm soát vận mệnh của chính mình.”
Đây là cách tiếp cận xây dựng chính sách công nghiệp tự lực, tập trung vào kiểm soát chuỗi giá trị quan trọng trong biên giới quốc gia.
Tuy nhiên, không thể tách quyết định này khỏi bối cảnh chính trị. Pennsylvania – bang dao động quan trọng – là nơi ngành thép từng là biểu tượng của nước Mỹ thịnh vượng. Việc Tổng thống Trump công bố chính sách mới về thép ngay tại Pittsburgh là cách gửi tín hiệu rõ ràng đến cử tri lao động: "Thép đang trở lại, và công việc của bạn đang được bảo vệ."
Với hàng nghìn việc làm mới được hứa hẹn từ khoản đầu tư 14 tỷ USD – lớn nhất trong lịch sử bang Pennsylvania – Đảng Cộng hòa đang tái thiết lập nền tảng chính trị vững chắc từ tầng lớp lao động công nghiệp, vốn từng là thành trì của Đảng Dân chủ, để chuyển Pennsylvania từ "bang xanh" (ủng hộ Đảng Dân chủ) thành "bang đỏ" (ủng hộ Đảng Cộng hòa).
Tổng thống Trump nhấn mạnh: “Họ đang đầu tư thật, bằng gạch và xi măng. Bạn không thể dỡ một nhà máy luyện kim lên và chuyển nó sang Nhật. Điều đó sẽ không xảy ra.”
Câu nói này không chỉ đề cập đến tính bất di bất dịch về mặt vật lý của nhà máy, mà còn nhấn mạnh tinh thần gắn bó với đất Mỹ. Một nhà máy thép được xây dựng bằng thép Mỹ, trên đất Mỹ, với lao động Mỹ – là biểu tượng của sản xuất nội địa thực chất, khó có thể dịch chuyển bằng vốn đầu cơ hay chuỗi cung ứng toàn cầu dễ tổn thương.
Đây là minh chứng cho hướng tiếp cận “brick-and-mortar” – lấy hạ tầng thật để tạo ra giá trị thật. Tổng thống Trump tuyên bố kiên quyết từ chối những "thỏa thuận lỏng lẻo" và chỉ chấp nhận đầu tư khi nó thật sự đem lại kết cấu sản xuất bền vững cho nước Mỹ. “Tôi đã từ chối thỏa thuận này bốn lần. Nhưng khi họ làm đúng, tôi rất thích nó,” ông chia sẻ.
Theo Tổng thống Trump, thép Mỹ, sản xuất tại Mỹ, vì nước Mỹ – đó là nền tảng không thể bị di dời.
Việc tăng thuế thép lên 50% không chỉ là hành động về thuế. Đó dường như còn là lời tuyên chiến chống lại thép giá rẻ, kém chất lượng, và là một bước đi chiến lược để bảo vệ năng lực công nghiệp cốt lõi của nước Mỹ. Trong thời đại AI, tàu vũ trụ và cạnh tranh toàn cầu, một quốc gia như Mỹ khó có thể duy trì được sức mạnh nếu thiếu thép chất lượng cao do chính mình sản xuất. Và Mỹ – dưới chính quyền Tổng thống Trump – đang dọn đường để đảm bảo điều đó.
Và đây cũng là bài học đáng để Việt Nam chúng ta tham khảo trong quá trình hiện đại hóa, công nghiệp hóa quốc gia.