Đề xuất lùi thời gian áp dụng tiêu chuẩn khí thải cao đối với xe ô tô lưu hành tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh
Cụ thể, trong văn bản giải trình, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết đã rà soát lại Điều 4 của dự thảo Quyết định về lộ trình áp dụng Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải ô tô lưu hành.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất lùi thời hạn áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức 4 và mức 5 đối với các xe ô tô tham gia giao thông ở Hà Nội và TP.HCM muộn hơn 1 năm so với đề xuất trước đó.
Theo quy định ban đầu, xe ô tô sản xuất từ năm 1999 trở đi sẽ phải áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức 2; xe sản xuất từ 2017 áp dụng mức 3 hoặc 4 tùy theo khu vực lưu hành; xe sản xuất từ năm 2022 sẽ áp dụng mức 4 hoặc mức 5, với thời gian áp dụng sớm hơn tại Hà Nội và TP.HCM.
Đáng chú ý, dự thảo ban đầu quy định ô tô động cơ xăng hoặc diesel mang biển số Hà Nội và TP.HCM sản xuất từ 2017 phải đạt tiêu chuẩn khí thải mức 4 từ ngày 1/1/2026. Trong khi đó, xe cùng loại tại các địa phương khác chỉ cần đạt mức 3. Tương tự, xe sản xuất từ 2022 tại hai thành phố lớn phải đạt mức 5 từ 1/1/2027, sớm hơn một năm so với toàn quốc.
Tuy nhiên, Bộ Xây dựng cho rằng việc áp dụng tiêu chuẩn khí thải quá cao trong thời gian ngắn sẽ khiến một lượng lớn xe không đáp ứng được yêu cầu bị loại khỏi lưu thông, dù nhiều trong số đó còn mới, có tuổi đời chỉ khoảng 3–5 năm. Ngược lại, xe cũ hơn (sản xuất trước 1999) lại vẫn được lưu hành nếu đạt mức khí thải thấp hơn, gây nên sự bất hợp lý trong chính sách.
Ngoài ra, Bộ Xây dựng cũng nêu rõ, nếu giữ nguyên lộ trình như dự thảo, đến ngày 1/1/2026, các xe sản xuất từ 2017 không đạt mức khí thải 3 sẽ không được lưu hành, và đến 1/1/2028, các xe sản xuất từ 2022 trở đi không đạt mức khí thải 5 cũng buộc phải dừng hoạt động. Trong khi đó, những xe đời cũ hơn vẫn lưu thông với tiêu chuẩn khí thải thấp hơn, dù phát thải ô nhiễm hơn rất nhiều.
Điều này, theo Bộ Xây dựng, có thể tạo ra xu hướng lệch lạc: người dân có xu hướng giữ lại hoặc mua xe cũ thay vì đầu tư xe đời mới, do xe đời mới có rủi ro bị loại bỏ sớm hơn nếu không đạt chuẩn khí thải cao.
Một điểm đáng chú ý khác được Bộ Xây dựng chỉ ra là sự mâu thuẫn với quy định hiện hành về nhập khẩu xe đã qua sử dụng. Cụ thể, theo Quyết định 19/2024/QĐ-TTg, từ ngày 1/1/2025, xe ô tô nhập khẩu đã qua sử dụng chỉ cần đáp ứng tiêu chuẩn khí thải mức 4 và có năm sản xuất không quá 5 năm. Trong khi đó, theo dự thảo cũ, đến năm 2028, xe sản xuất từ 2022 trở đi lại phải đạt mức 5 mới được lưu hành, gây bất cập trong quản lý.
Theo đề xuất mới nhất, từ năm 2030, tất cả xe ô tô tham gia giao thông trên địa bàn TP Hà Nội và TP.HCM dù sản xuất trước năm 1999 vẫn phải đáp ứng tiêu chuẩn khí thải mức 2 trở lên mới được lưu hành.
Trên cơ sở tiếp thu góp ý, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã đề xuất điều chỉnh lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải theo hướng nới thời gian, giảm áp lực cho người dân và doanh nghiệp. Cụ thể:
- Xe sản xuất từ 2017 sẽ áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức 3 từ ngày 1/1/2026 trên toàn quốc.
- Riêng xe lưu hành tại Hà Nội và TP.HCM, nếu sản xuất từ 2017, sẽ áp dụng mức 4 từ ngày 1/1/2027 (lùi 1 năm so với dự thảo ban đầu).
- Xe sản xuất từ 2022 sẽ áp dụng mức 4 từ 1/1/2026 và mức 5 từ 1/1/2030 trên toàn quốc (lùi 2 năm so với dự thảo ban đầu).
- Đối với Hà Nội và TP.HCM, xe sản xuất từ 2022 sẽ áp dụng mức 5 từ 1/1/2028 (lùi 1 năm so với dự thảo trước).
Đặc biệt, từ ngày 1/1/2030, mọi xe ô tô lưu hành tại Hà Nội và TP.HCM, bao gồm cả xe sản xuất trước 1999, bắt buộc phải đáp ứng tiêu chuẩn khí thải từ mức 2 trở lên mới được phép lưu thông.
Việc điều chỉnh lộ trình được Bộ Nông nghiệp và Môi trường đánh giá là cần thiết để tạo sự hài hòa giữa yêu cầu bảo vệ môi trường và khả năng đáp ứng của người dân, doanh nghiệp. Đồng thời, động thái này cũng thể hiện sự linh hoạt trong quá trình xây dựng chính sách, phù hợp với tình hình thực tế và điều kiện kinh tế - xã hội của các đô thị lớn.
Hiện nay, dự thảo Quyết định mới đã được chỉnh sửa và đang chờ trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt. Nếu được thông qua, đây sẽ là bước quan trọng nhằm siết chặt kiểm soát khí thải xe ô tô, đồng thời đảm bảo lộ trình chuyển đổi hợp lý, giảm thiểu tác động tiêu cực tới người sử dụng.