Trong một thế giới nơi quyền lực bảo thủ dần nhường chỗ cho sự hợp tác và phát triển, coaching thay vì chỉ đạo (coaching over commanding) đang nổi lên như xu hướng lãnh đạo hiện đại. Thay vì thúc ép, chủ trì từng bước, nhà lãnh đạo theo phong cách coaching đặt câu hỏi, khuyến khích tự giải quyết vấn đề và phát triển tiềm năng con người.
Trong quá khứ, người lãnh đạo thường là người ra lệnh rồi chờ kết quả. Giờ đây, theo Harvard Business Review , xu hướng đang chuyển sang “leadership as coach” – nơi lãnh đạo không phải là người cung cấp giải pháp mà là người hỗ trợ nhân viên tìm ra giải pháp của chính họ. Đây là một bước chuyển văn hoá sâu sắc: từ lãnh đạo ra quyết định sang lãnh đạo tạo điều kiện – nơi sự tin tưởng, lắng nghe và đặt câu hỏi đúng là chìa khóa phát huy năng lực cá nhân.
Một ví dụ điển hình về coaching leadership là Allen & Overy, tập đoàn luật quốc tế. Thay vì áp đặt deadline nghiêm ngặt, các lãnh đạo ở đây tập trung hỏi: “Bạn nghĩ phương án nào phù hợp nhất?”, “Cần hỗ trợ gì để đạt kết quả?”, tạo ra môi trường nhân viên tự tin đề xuất giải pháp . Không chỉ tạo cảm giác được lắng nghe, phương pháp này còn thúc đẩy nhóm suy nghĩ, sáng tạo và trách nhiệm với kết quả.
Theo bài viết “Successful Leaders Are Great Coaches” trên Harvard Business Review , thế hệ lãnh đạo trẻ (Gen X – Z) đặc biệt đánh giá cao cách làm được lắng nghe, không bị "đè án". Coaching leadership tạo ra môi trường làm việc mở, tôn trọng cá nhân và thúc đẩy tính chủ động – điều mà mô hình chỉ đạo truyền thống hiếm khi mang lại.
Theo Cloverleaf, coaching leadership giúp “mở khoá tiềm năng” của nhân viên thông qua phát triển cá nhân – kể cả kỹ năng, khả năng tự nhận thức và định hướng nghề nghiệp. Effy.ai cũng nhấn mạnh việc lãnh đạo không truyền đạt hết câu trả lời, mà tạo điều kiện để nhân viên tự định hướng giúp củng cố lòng tự tin và năng lực giải quyết vấn đề.
Tại Volkswagen Group España, Ariadna Masip Pablo – quản lý logistics – chuyển từ môi trường làm theo chỉ đạo định sẵn sang phương pháp coaching. Thay vì giao công việc trực tiếp, cô hỏi nhân viên cách làm hiệu quả, động viên họ dùng dữ liệu để cải tiến dịch vụ. Ariadna nhận thấy đội ngũ tự tin, chủ động hơn, và kết quả công việc đạt hiệu suất tốt hơn nhiều so với trước . Đây là minh chứng rằng coaching không chỉ tốt về lý thuyết mà cải thiện thực chất, nhất là khi mục tiêu là phát triển dài hạn và trách nhiệm cá nhân.
Tại sao coaching lại trở thành xu hướng?
Sự chuyển dịch hiện đại sang coaching bắt nguồn từ nhiều yếu tố: thế hệ lãnh đạo trẻ ưu tiên sự phát triển thay vì vị trí quyền lực, văn hoá doanh nghiệp mở, công nghệ giúp phản hồi nhanh hơn và yêu cầu về kỹ năng sáng tạo – không phải là làm theo lệnh. Theo CarringtonCrisp, 71% sinh viên chương trình MBA tin rằng chỉ khi kết hợp kiến thức và coaching thì bài học mới được chuyển hoá thành hành động thực chất. Đồng thời, Financial Times cũng khẳng định rằng coaching giúp lãnh đạo bền vững hơn – giảm cô đơn, căng thẳng và nâng cao khả năng làm việc nhóm.
Lợi ích khi áp dụng coaching leadership:
- -Tăng cam kết, giữ chân nhân tài: nhân viên cảm thấy được tôn trọng, có cơ hội phát triển cá nhân.
- -Phát triển kỹ năng tự học và phản biện: đội ngũ biết tự đặt câu hỏi, đưa ra giải pháp.
- -Thích nghi nhanh, đổi mới tốt: môi trường sáng tạo phát triển mạnh khi từng cá nhân được trao quyền.
- -Giảm áp lực chỉ đạo vĩ mô: lãnh đạo có thể tập trung vào chiến lược, thay vì kiểm soát từng chi tiết.
Thách thức lớn nhất là thay đổi tư duy, cả từ lãnh đạo và tổ chức. Nhiều nhà quản lý vẫn giữ thói quen chỉ đạo, đưa ra câu lệnh – đôi khi tinh tế như “coaching nhẹ” nhưng vẫn áp đặt. Họ cần được huấn luyện để lắng nghe, đặt câu hỏi mở, tạo thảo luận chứ không chỉ đưa ra lệnh.
Coaching leadership không thay thế hoàn toàn vai trò lãnh đạo truyền thống – thay vào đó là bổ sung và nâng cấp nó. Nhà lãnh đạo hiện đại không cần biết tất cả câu trả lời, nhưng phải biết cách khai mở tiềm năng của đội nhóm thông qua: lắng nghe chủ động, đặt câu hỏi mở, phản hồi xây dựng và hỗ trợ phát triển cá nhân.
Ví dụ từ Allen & Overy hay Volkswagen Spain cho thấy coaching là công cụ hiệu quả để phát triển văn hoá tổ chức linh hoạt, sáng tạo và hiệu suất cao. Trong thế kỷ 21, khi động lực làm việc đến từ giá trị cá nhân hơn là lương, khi thông tin và giao tiếp nhanh hơn bao giờ hết, coaching trở thành xu hướng lãnh đạo tất yếu – nơi lãnh đạo không còn chỉ là người chỉ đạo, mà là người cộng sự đồng hành, mở đường cho từng cá nhân tỏa sáng.