Bên trong một phiến đá ở Công viên Quốc gia Rừng hóa thạch ở bang Arizona - Mỹ, các nhà khoa học đã tìm thấy một loài dực long chưa từng được biết đến trước đây. Họ đặt danh pháp cho nó là Eotephradactylus mcintireae, tức "nữ thần bình minh cánh tro".
Trong đó, "Eotephradactylus" được ghép từ tên của nữ thần bình minh Eos trong thần thoại Hy Lạp, "tephra" nghĩa là "tro núi lửa" và "dactylus" nghĩa là "ngón tay" trong tiếng Hy Lạp, mà trong trường hợp này dùng để chỉ ngón cánh của dực long.
Chân dung "nữ thần bình minh có đôi cánh tro" 209 triệu tuổi ở Arizona - Ảnh: PNAS
Dực long - Pterosaurs, "thằn lằn bay", "thằn lằn ngón cánh" - là nhóm bò sát bay thống trị bầu trời trong thời đại khủng long.
Nhóm này đã sản sinh ra nhiều loài khổng lồ, một số có sải cánh dài tới 11 m. Nhưng những con dực long sơ khai nhất như Eotephradactylus mcintireae lại nhỏ bé hơn nhiều.
"Loài thằn lằn bay này có kích thước bằng một con mòng biển nhỏ và có thể đậu trên vai bạn" - nhà cổ sinh vật học Ben Kligman từ Bảo tàng Lịch sử tự nhiên quốc gia Smithsonian (Mỹ) nói với tờ Live Science.
Nghiên cứu do TS Kligman dẫn đầu, vừa được công bố trên tạp chí khoa học PNAS, cho biết "nữ thần bình minh cánh tro" là loài dực long cổ xưa nhất từng được tìm thấy ở Bắc Mỹ, với niên đại khoảng 209 triệu năm.
Đó cũng là lý do Eotephradactylus mcintireae mang tên của nữ thần bình minh: Nó đã ra đời ngay trong buổi bình minh của giống loài dực long.
Khi bắt đầu nghiên cứu hóa thạch của nó vào năm 2018, TS Kligman đã không nghĩ đó là một con dực long.
Tuy nhiên, khi những phần răng và hàm hóa thạch của con vật được phục hồi từ đá, nhóm nghiên cứu đã nhận ra ngay nó phải là dực long.
Xương của nhóm quái vật bay cổ đại này thường rất mong manh, nên phần hàm hóa thạch được bảo quản tốt như mẫu vật này là rất hiếm hoi, cho thấy chúng được bảo quản trong một điều kiện đặc biệt.
Lớp hóa thạch nơi loài mới được tìm thấy cũng tiết lộ một cộng đồng sinh vật đa dạng bao gồm rùa, ếch và các loài lưỡng cư cổ đại khác, có lẽ đã cùng sinh tồn cho đến khi biến mất cùng nhau trong sự kiện tuyệt chủng cuối kỷ Tam Điệp (201 triệu năm trước).
Các vụ phun trào núi lửa dữ dội trong thời kỳ đó được cho là đã gây nên tuyệt chủng hàng loạt, nhưng cũng chính tro bụi núi lửa ập xuống đột ngột là "điều kiện đặc biệt" để xương dực long được bảo quản tốt đến thế.
Đó cũng là lý do "nữ thần bình minh" thời khủng long được mô tả là có đôi cánh tro.