Iran hiện xuất khẩu khoảng 1,7 triệu thùng dầu thô mỗi ngày, chiếm chưa đến 2% nhu cầu toàn cầu. Sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran vào năm 2018 dưới thời Tổng thống Donald Trump, Washington đã tái áp đặt các lệnh trừng phạt nghiêm khắc với ngành dầu mỏ Iran. Điều này buộc Tehran phải bán dầu với giá chiết khấu sâu và vận chuyển thông qua các tàu chở dầu thuộc “hạm đội bóng tối”.
Theo dữ liệu từ hãng phân tích hàng hóa Kpler, hiện hơn 90% lượng dầu xuất khẩu của Iran được chuyển đến Trung Quốc. Người mua chính là các nhà máy lọc dầu tư nhân nhỏ - còn gọi là “teapot”, tập trung ở tỉnh Sơn Đông. Những nhà máy này bắt đầu chuyển sang nhập khẩu dầu Iran từ năm 2022 nhằm đảm bảo lợi nhuận giữa lúc giá dầu quốc tế biến động.
Giá dầu Iran thường thấp hơn các loại dầu thô không bị trừng phạt như Oman Export Blend. Mức chênh lệch trung bình là 11 USD/thùng trong năm 2023 và khoảng 4 USD trong năm 2024.
Tuy nhiên, theo Tom Reed - Phó Chủ tịch phụ trách thị trường dầu thô Trung Quốc tại Argus Media, mức chiết khấu hiện chỉ còn khoảng 2 USD do lo ngại leo thang xung đột với Israel và khả năng Mỹ siết chặt trừng phạt.
Do Iran không có nhiều khách hàng thay thế và các giao dịch được thanh toán bằng nhân dân tệ, nước này buộc phải dùng phần lớn nguồn thu dầu mỏ để nhập khẩu hàng hóa từ Trung Quốc. Do vậy, Tehran ngày càng phụ thuộc vào Bắc Kinh.
Nếu Israel tấn công vào đảo Kharg trên Vịnh Ba Tư, nơi phần lớn các tàu dầu Iran khởi hành, thì gần như toàn bộ xuất khẩu dầu của nước này sẽ bị tê liệt. Điều này sẽ gây chấn động thị trường năng lượng toàn cầu và có thể khiến Nhà Trắng rơi vào thế khó, bởi ông Trump không muốn giá dầu tăng cao.
Tuy nhiên, Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ và đồng minh (OPEC+) vẫn có khả năng ứng phó. 2 quốc gia chủ chốt là Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) hiện đang có hơn 4 triệu thùng dầu dự phòng mỗi ngày. Theo phân tích của Goldman Sachs, 2 nước này từng thay thế tới 80% lượng dầu bị thiếu hụt chỉ trong vòng 6 tháng ở những cú sốc nguồn cung trước đây.
Dù vậy, Trung Quốc vẫn sẽ chịu thiệt hại trực tiếp nếu nguồn dầu giá rẻ từ Iran bị gián đoạn. Lần đầu tiên sau nhiều năm, các nhà máy lọc dầu tư nhân Trung Quốc có thể buộc phải mua dầu với giá thị trường, điều có thể làm gia tăng chi phí sản xuất và gây ảnh hưởng đến toàn bộ chuỗi cung ứng nội địa.
Tham khảo WSJ