Tại dự thảo sửa đổi Nghị định 126 quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý thuế, Bộ Tài chính đề xuất thuế thu nhập cá nhân (TNCN) phải được khấu trừ, kê khai và nộp ngay tại thời điểm nhà đầu tư nhận cổ tức, thưởng bằng cổ phiếu, thay vì đợi đến khi họ bán cổ phiếu như hiện nay. Tổ chức phát hành cổ phiếu sẽ có trách nhiệm khấu trừ và nộp thuế thay cho cá nhân.
Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, một thanh tra viên của Thuế TP HCM cho biết theo quy định tại Luật Thuế TNCN, nhà đầu tư nhận cổ tức bằng tiền mặt phải nộp thuế TNCN với thuế suất 5%. Doanh nghiệp chi trả cổ tức sẽ khấu trừ thuế ngay tại thời điểm chi trả và nộp vào ngân sách nhà nước thay cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, nếu nhà đầu tư nhận cổ tức hoặc thưởng bằng cổ phiếu, họ chưa phải nộp thuế ngay mà chỉ nộp thuế khi bán cổ phiếu, gồm: thuế suất 5% tính trên mệnh giá cổ phiếu và 0,1% trên giá trị chuyển nhượng.
Thực tế cho thấy nhiều nhà đầu tư lớn thường không bán cổ phiếu nhận được từ cổ tức hoặc thưởng hoặc nắm giữ trong thời gian dài, khiến ngân sách chưa thu được thuế TNCN ngay tại thời điểm phát sinh thu nhập. Điều này dẫn đến tình trạng thất thu tạm thời.
Để khắc phục, Bộ Tài chính đề xuất thu thuế TNCN ngay khi nhà đầu tư nhận cổ tức hoặc thưởng bằng cổ phiếu, thay vì chờ đến lúc bán. Vấn đề còn lại là phải xác định giá trị cổ phiếu tại thời điểm nhà đầu tư nhận cổ phiếu để tính thuế. Giải pháp này nhằm giúp ngân sách nhà nước thu thuế kịp thời, bảo đảm điều tiết nguồn thu.
Theo dự thảo, sau khi doanh nghiệp chi trả cổ tức bằng cổ phiếu, các công ty chứng khoán sẽ tách riêng số cổ phiếu này để thu hộ thuế TNCN cho nhà nước. Khi nhà đầu tư bán cổ phiếu, công ty chứng khoán sẽ không thu thêm thuế 0,1% trên giá trị chuyển nhượng để tránh việc thu thuế hai lần. Tuy nhiên, thanh tra viên Thuế TP HCM nhận định việc thu thuế ngay khi nhà đầu tư nhận cổ tức bằng cổ phiếu có thể gặp khó khăn. Nhiều nhà đầu tư có thể không có sẵn tiền mặt để nộp thuế tại thời điểm đó. Còn nếu tiếp tục chờ đến lúc bán cổ phiếu để thu thuế, giá cổ phiếu có thể đã biến động so với thời điểm nhận, gây khó khăn cho việc xác định chính xác số thuế phải nộp.
Trưởng phòng môi giới của Công ty Chứng khoán VPS nhận định dù mới ở dạng dự thảo, quy định đã bộc lộ sự bất hợp lý, khiến không ít nhà đầu tư phản ứng. Ông cho rằng khi nhận cổ tức bằng cổ phiếu, nhà đầu tư chưa thực sự thu được lợi ích gì nhưng đã phải đóng thuế, trong khi giá cổ phiếu trên thị trường hoàn toàn có thể giảm, dẫn đến thua lỗ nếu bán ra.
Đồng quan điểm, anh Phú Hoài, một nhà đầu tư tại phường An Lạc (TP HCM), nói nhận cổ tức bằng cổ phiếu không phải lúc nào cũng mang lại lợi ích, vì giá cổ phiếu có thể giảm ngay sau khi chia cổ tức, khiến giá trị tài sản sụt giảm. Trong khi hiện nay nhà đầu tư đã phải chịu thuế và phí khi nhận tiền mặt hoặc bán cổ phiếu.
Ở góc độ chuyên gia, TS Lê Đạt Chí, Trưởng Khoa Tài chính - Ngân hàng, ĐH Kinh tế TP HCM, lập luận khi nhận cổ tức bằng cổ phiếu, nhà đầu tư không hề nhận thêm tiền, vậy tại sao phải nộp thuế ngay? Theo ông, việc chi trả cổ tức bằng cổ phiếu chỉ là chia nhỏ cổ phiếu, giá cổ phiếu trên thị trường sẽ được điều chỉnh giảm tương ứng ngay khi chốt quyền. Do đó, thu thuế tại thời điểm bán cổ phiếu mới hợp lý.
TS Nguyễn Anh Vũ, Trưởng Khoa Ngân hàng, ĐH Ngân hàng TP HCM, bổ sung ý kiến rằng ngay trong Luật Chứng khoán đã bỏ khái niệm "cổ phiếu thưởng", thay vào đó gọi là "phát hành cổ phiếu để tăng vốn cổ phần từ nguồn vốn chủ sở hữu" nhằm phản ánh đúng bản chất. Theo ông, việc phát hành này không làm thay đổi lợi nhuận, tài sản hay vốn chủ sở hữu công ty, chỉ là tổng số cổ phần tăng lên, kéo theo thị giá cổ phiếu điều chỉnh giảm. Việc trả cổ tức bằng cổ phiếu cũng tương tự, tổng giá trị quyền sở hữu của nhà đầu tư không thay đổi. Do đó, việc phát sinh cổ phiếu này mà vẫn phải nộp thuế là chưa hợp lý, cần xem xét loại bỏ quy định này khỏi dự thảo.