Vệ tinh Venus và Starlink. Ảnh: Mike Lewinski/Wikimedia Commons
Một nghiên cứu mới từ Trung tâm bay vũ trụ Goddard của NASA cảnh báo rằng hoạt động Mặt trời gia tăng đang khiến các vệ tinh Starlink của tỷ phú Elon Musk rơi trở lại Trái đất nhanh hơn dự kiến – thậm chí có thể gây ra nguy cơ mảnh vỡ rơi xuống mặt đất.
Đây là một bản thảo nghiên cứu chưa qua bình duyệt, được công bố trên máy chủ arXiv (chưa qua kiểm duyệt), do nhà nghiên cứu chính Denny Oliveira dẫn đầu.
Nhóm đã phân tích các vệ tinh Starlink tái nhập khí quyển từ năm 2020 đến 2024, giai đoạn Mặt trời bước vào pha hoạt động mạnh nhất trong chu kỳ 11 năm – đỉnh điểm rơi vào tháng 10/2024.
Trong 5 năm này, 523 vệ tinh Starlink đã rơi trở lại khí quyển Trái đất. Nhóm sử dụng phương pháp thống kê để phát hiện mối liên hệ giữa hoạt động địa từ – hiện tượng gây ra bởi bão Mặt trời – với tốc độ suy giảm quỹ đạo của các vệ tinh.
Ông Oliveira cho biết, các cơn bão địa từ làm nóng và giãn nở khí quyển tầng cao, từ đó tăng lực cản không khí và khiến vệ tinh mất độ cao nhanh hơn. Với Starlink, vốn được thiết kế có tuổi thọ quỹ đạo khoảng 5 năm, các cơn bão mạnh có thể rút ngắn tuổi thọ này từ 10 đến 12 ngày.
Tuy chênh lệch không lớn, nhưng ông Oliveira nhận định nó có thể khiến SpaceX khó kiểm soát quá trình tái nhập khí quyển của vệ tinh, làm tăng khả năng rơi không kiểm soát.
Điều đáng lo ngại hơn là hiện tượng lực cản tăng còn có thể khiến vệ tinh rơi với tốc độ cao hơn, từ đó tăng nguy cơ mảnh vỡ không bị cháy hết và chạm đất.
Điều này có vẻ mâu thuẫn với suy nghĩ thông thường, tốc độ rơi càng cao thì càng dễ cháy rụi, nhưng ông Oliveira lập luận rằng tốc độ lớn khiến vệ tinh tương tác ít hơn với khí quyển, nên có thể "sống sót" nhiều hơn khi rơi.
Tháng 4/2024, tờ New Scientist đưa tin một mảnh vệ tinh Starlink nặng 2,5kg đã rơi xuống một trang trại ở Saskatchewan, Canada.
SpaceX từng thừa nhận có khả năng các mảnh vỡ vệ tinh rơi về Trái Đất, nhưng khẳng định “không gây nguy hiểm cho con người dưới mặt đất, trên biển hay trong không trung”.
Hiện có hơn 7.500 vệ tinh Starlink đang hoạt động, theo nhà thiên văn học Jonathan McDowell của Đại học Harvard. SpaceX đặt mục tiêu nâng con số này lên 42.000, chưa kể hàng nghìn vệ tinh từ các nhà khai thác khác.
“Lần đầu tiên trong lịch sử, chúng ta có quá nhiều vệ tinh trên quỹ đạo cùng lúc” - ông Oliveira nói - “Giờ đây, vệ tinh rơi trở lại Trái Đất gần như hàng tuần và có thể sắp tới là hàng ngày.”
Việc hiểu rõ tác động của hoạt động Mặt trời lên tuổi thọ và quá trình tái nhập của vệ tinh sẽ ngày càng quan trọng khi không gian quanh Trái đất ngày một chật chội.