Sáng 23/6, tại xã Nam Điền, huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định, Phó Thủ tướng Lê Thành Long đã dự lễ khởi công Tổ hợp Dự án Thép xanh Nam Định của Tập đoàn Xuân Thiện với tổng vốn trên 98 nghìn tỷ đồng. Theo định hướng phát triển mới, sau ngày 1/7/2025, Nam Định sẽ cùng Hà Nam và Ninh Bình sáp nhập, trở thành tỉnh “Ninh Bình mới”. Tổ hợp dự án của Tập đoàn Xuân Thiện được kỳ vọng trở thành động lực phát triển quan trọng, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế vùng và quốc gia.
Đây là tổ hợp thép xanh đầu tiên được triển khai tại Việt Nam với công nghệ tiên tiến, hiện đại hàng đầu thế giới.
Dự án có công suất 9,5 triệu tấn thép/năm, sử dụng điện, khí thiên nhiên (LNG), tiến tới sử dụng hydro xanh để hoàn nguyên thép, thay thế cho công nghệ luyện thép truyền thống bằng than cốc nhằm giảm thiểu phát thải C02 và bảo vệ môi trường.
Sản phẩm chủ yếu là thép chất lượng cao, đến nay trong nước chưa sản xuất được như: Thép kháng thời tiết phục vụ cho ngành cơ khí chế tạo, đóng tàu biển, sản xuất cột điện gió, thân vỏ ô tô, chế tạo vũ khí...
Phó Thủ tướng Lê Thành Long và các đại biểu ấn nút khởi công Tổ hợp Thép xanh gần 100.000 tỷ - Ảnh: VGP/Đức Tuân
Theo tiến độ, đến tháng 6/2028, đơn vị sẽ ra sản phẩm thép đầu tiên và tháng 6/2030 hoàn thành Tổ hợp dự án. Để dự án phát huy hiệu quả cao nhất, Phó Thủ tướng yêu cầu: Chính quyền các cấp tiếp tục phát huy vai trò kiến tạo, hỗ trợ, tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để triển khai dự án, đảm bảo an ninh trật tự, giám sát chặt chẽ việc tuân thủ pháp luật và bảo vệ môi trường; tiếp tục quan tâm ổn định, nâng cao đời sống người dân trong vùng dự án.
Nhà đầu tư, các đơn vị thi công, tư vấn giám sát phải tập trung tối đa nguồn lực, trí tuệ, công nghệ, đặc biệt là ứng dụng công nghệ hiện đại, tiên tiến để rút ngắn thời gian thi công, sớm đưa dự án vào hoạt động.
Thị trường thép xanh: Một “gã khổng lồ” đang hình thành
Ngày nay, hầu hết thép trên thế giới được sản xuất thông qua phương pháp lò cao-lò oxy cơ bản (BF-BOF). Quy trình này phụ thuộc rất nhiều vào than, vừa là chất khử để chiết xuất sắt từ quặng vừa là nguồn năng lượng.
Theo báo cáo Future Business Insights, thị trường công nghệ xanh và phát triển bền vững toàn cầu dành cho sản xuất thép dự kiến sẽ đạt hơn 89 tỷ đô la vào năm 2032, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 20,9% từ năm 2024 đến năm 2032. Sự tăng trưởng đáng chú ý này được thúc đẩy bởi các quy định về môi trường ngày càng tăng, nhu cầu của người tiêu dùng đối với các sản phẩm bền vững và sự nhận thức của ngành thép về nhu cầu thích ứng với tương lai ít carbon.
Tiềm năng của thép xanh là rất lớn, xét đến việc sản lượng thép thô toàn cầu đạt 1.888,2 triệu tấn vào năm 2023.
Việc khử cacbon trong ngành thép là một thách thức quan trọng cần vượt qua nếu thế giới muốn đạt được các mục tiêu về khí hậu. Sản xuất thép đóng góp khoảng 11% lượng khí thải carbon dioxide (CO2) toàn cầu, khiến nó trở thành một trong những ngành gây ô nhiễm nặng nhất và là lĩnh vực phát thải nặng.
Hình minh họa. Ảnh: ING Bank
Công nghệ mới nổi: Mở đường cho quá trình phi cacbon hóa
Cuộc tìm kiếm thép xanh đã thúc đẩy một làn sóng đổi mới công nghệ, với một số cách tiếp cận đầy hứa hẹn nổi lên như những người thay đổi cuộc chơi tiềm năng. Những công nghệ này nhằm mục đích giải quyết thách thức cơ bản của sản xuất thép: giảm quặng sắt thành sắt mà không cần dựa vào các quy trình thâm dụng carbon.
Một trong những công nghệ hứa hẹn nhất là khử trực tiếp dựa trên hydro. Quá trình này sử dụng hydro làm chất khử thay vì than hoặc khí tự nhiên, tạo ra nước như một sản phẩm phụ thay vì CO2. Dự án HYBRIT (Công nghệ sản xuất sắt đột phá bằng hydro) của Thụy Điển, một liên doanh giữa SSAB , LKAB và Vattenfall, đã sản xuất thành công thép không hóa thạch đầu tiên trên thế giới bằng phương pháp này. Dự án đặt mục tiêu cung cấp thép không hóa thạch ra thị trường vào năm 2026.
Một cách tiếp cận sáng tạo khác là điện phân oxit nóng chảy, sử dụng điện để tách sắt khỏi quặng mà không cần cacbon. Boston Metal , một công ty khởi nghiệp tách ra từ MIT, đang tiên phong trong công nghệ này và đã thu hút được khoản đầu tư đáng kể để mở rộng quy mô hoạt động, đảm bảo khoản đầu tư Series C2 trị giá 20 triệu USD từ Marunouchi Innovation Partners có trụ sở tại Tokyo, nâng tổng số tiền đầu tư lên 282 triệu USD.
Công nghệ thu giữ, sử dụng và lưu trữ carbon (CCUS) cũng đang được khám phá như một phương tiện để giảm lượng khí thải từ lò cao truyền thống. Mặc dù không phải là giải pháp hoàn chỉnh, CCUS có thể đóng vai trò quan trọng trong giai đoạn chuyển đổi khi các công nghệ cấp tiến hơn được phát triển và mở rộng quy mô.
Những công nghệ mới nổi này, mặc dù đầy hứa hẹn, nhưng phải đối mặt với những thách thức đáng kể trong việc mở rộng quy mô để đáp ứng nhu cầu to lớn của ngành thép toàn cầu. Tuy nhiên, tốc độ đổi mới và đầu tư vào lĩnh vực này cho thấy sản xuất thép xanh có thể trở thành hiện thực sớm hơn nhiều người mong đợi.