Trung Quốc đang xây dựng đập lớn nhất thế giới ở Tây Tạng, trên sông Yarlung Zangbo, để tạo ra 60 gigawatt điện. Con số này lớn hơn lượng điện mà đập Tam Hiệp tạo ra gần gấp ba lần.
Con đập được gọi là Medog hoặc Motuo, được xây dựng trên Sông Yarlung Tsangpo, một con sông chảy từ Tây Tạng đến Ấn Độ và cuối cùng là Bangladesh. Khu vực này rất xa xôi, khó tiếp cận và được bao quanh bởi những ngọn núi Himalaya dốc. Tuy nhiên, nơi này cũng có tiềm năng thủy điện rất lớn do dòng chảy mạnh của sông và mực nước cực cao. Những điều kiện địa lý này hứa hẹn dự án sẽ rất hiệu quả trong việc tạo ra điện.
Ước tính chi phí xây đập thủy điện mới có khả năng vượt quá 1 nghìn tỷ NDT (137 tỷ USD), đập thủy điện theo kế hoạch này dự kiến sẽ vượt qua đập Tam Hiệp nổi tiếng của đất nước này để trở thành đập lớn nhất – và đắt nhất – trên thế giới. Đập Tam Hiệp có chi phí 254,2 tỷ NDT và tạo ra 88,2 tỷ kilowatt-giờ mỗi năm.
Dự án này dự kiến sẽ đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực của Trung Quốc nhằm đạt được mục tiêu đạt mức phát thải carbon tối đa và trung hòa carbon, đồng thời thúc đẩy các ngành công nghiệp liên quan như kỹ thuật và tạo ra cơ hội việc làm ở Tây Tạng.
Tổng công ty xây dựng điện Trung Quốc (PowerChina), hợp tác với chính quyền Khu tự trị Tây Tạng, dự kiến sẽ giám sát dự án. Khi đề xuất được công bố vào cuối năm 2020, Yan Zhiyong, chủ tịch PowerChina, đã ca ngợi đây là "cơ hội lịch sử cho ngành thủy điện Trung Quốc".
Ảnh chụp từ trên không năm 2020 cho thấy nước lũ đang được xả từ Đập Tam Hiệp ở tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc. Ảnh: Tân Hoa Xã
Nước được lưu trữ trong hồ chứa chảy qua các tuabin dưới áp suất cực lớn, quay các máy phát điện sản xuất điện. Tuy nhiên, việc thực hiện khái niệm này ở quy mô chưa từng có như vậy đặt ra những thách thức kỹ thuật to lớn mà các kỹ sư Trung Quốc đang tự tin giải quyết.
Trong quá trình xây dựng, Trung Quốc đã huy động công nghệ nghiêm ngặt, công việc tuyệt vời và hỗ trợ hậu cần đặc biệt giữa địa hình khắc nghiệt. Dự án cũng có sự tham gia của một số công ty xây dựng nhà nước lớn nhất Trung Quốc. Chính phủ Trung Quốc cho biết con đập không chỉ là nguồn năng lượng sạch mà còn giúp trở thành dự án thí điểm kiểm soát lũ lụt, tưới tiêu và sử dụng tài nguyên thiên nhiên ở các vùng cao và xa xôi.
Với độ dốc lớn của cao nguyên, các kỹ sư đã quyết định sử dụng các tua-bin hiện đại để giúp Trung Quốc chuyển đổi dòng chảy của sông thành điện để có thể đạt được mục tiêu trở thành trung hòa carbon vào năm 2060.
Cũng giống như máy bay siêu thanh tiên tiến của mình, dự án quy mô lớn này cho thấy Trung Quốc rất coi trọng công nghệ. Bằng cách khai thác tiềm năng của năng lượng tái tạo ở quy mô phi thường, Trung Quốc đang chứng minh khả năng phát triển các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn ở những khu vực khắc nghiệt.
Một trong những tua bin thủy điện 1 GW đầu tiên trên thế giới tại Nhà máy thủy điện Bạch Hạc Than ở phía tây nam Trung Quốc. Ảnh: Power
Tuy nhiên, ở Ấn Độ, viễn cảnh về một con đập lớn ở Tây Tạng đã làm dấy lên mối quan ngại. Trong một cuộc họp báo vào tháng 12/2024, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã tái khẳng định "thái độ có trách nhiệm" của Trung Quốc đối với các con sông xuyên biên giới, tuyên bố rằng con đập được lên kế hoạch sẽ không gây hại cho các khu vực hạ lưu. Bà cũng nhấn mạnh cam kết của Trung Quốc đối thoại và hợp tác với các nước láng giềng về phòng ngừa thiên tai.
Nhiều chi tiết về con đập vẫn chưa rõ ràng tại thời điểm này. Thông tin quan trọng, chẳng hạn như số lượng cư dân có khả năng phải di dời và tác động môi trường của dự án, vẫn chưa được tiết lộ.
Cuối cùng, việc xây dựng Đập Medog phản ánh một kỷ nguyên mới trong đó các thách thức về năng lượng, khủng hoảng khí hậu và xung đột địa chính trị có mối liên hệ chặt chẽ. Thế giới hiện đang ở ngã ba đường của nhu cầu về năng lượng tái tạo và nhu cầu duy trì tính bền vững của hệ sinh thái toàn cầu. Trong bối cảnh này, thành công của dự án này không chỉ được đo bằng lượng điện được tạo ra mà còn bằng cách dự án được thực hiện một cách có trách nhiệm.
Theo Wonderful Engineering, The Diplomat, Unilad