Gần đây, nhiều thông tin lan truyền cho rằng, từ ngày 1/7/2025, khi Luật Công chứng 2024 có hiệu lực, việc mua bán nhà đất sẽ không còn bắt buộc phải công chứng; chỉ cần xác thực qua ứng dụng VNeID là đủ để các hợp đồng giao dịch bất động sản có giá trị pháp lý.
Trước đó, Văn phòng Chính phủ có Thông báo số 171/TB-VPCP đề cập đến việc điều chỉnh quy trình hành chính, cho phép sử dụng giấy tờ điện tử tích hợp trên tài khoản định danh (VNeID) thay cho giấy tờ truyền thống trong một số thủ tục nhằm đẩy mạnh chuyển đổi số.
Theo Luật sư Nguyễn Hùng Quân, Đoàn Luật sư Tp.HCM, đây là nguyên nhân khiến nhiều người hiểu lầm. Nhiều người cho rằng tất cả các loại văn bản, kể cả hợp đồng mua bán nhà đất, sẽ không còn cần công chứng. Điều này không đúng theo các quy định pháp luật hiện hành và sẽ gây hậu quả nghiêm trọng nếu áp dụng sai.
Luật sư này cho biết, cần phân biệt rõ hai khái niệm công chứng và chứng thực, trong đó chứng thực là việc xác nhận bản sao đúng với bản chính hoặc xác nhận một sự kiện, hành vi nhưng người yêu cầu phải tự chịu trách nhiệm về nội dung, chẳng hạn như chứng thực giấy tờ tùy thân, tờ khai, di chúc…
Còn công chứng là việc công chứng viên chứng nhận tính xác thực và hợp pháp của nội dung giao dịch. Điều này áp dụng cho các giao dịch như mua bán, chuyển nhượng, tặng cho nhà đất, xe cộ, hợp đồng ủy quyền, thỏa thuận tài sản… Công chứng không chỉ là hình thức pháp lý bắt buộc trong nhiều giao dịch mà còn là công cụ quan trọng để bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia.
Dù không có một danh mục cố định nào về những văn bản bắt buộc phải công chứng hay chứng thực, nhưng nhiều luật chuyên ngành đã quy định rất rõ về việc công chứng là yêu cầu bắt buộc trong các giao dịch bất động sản.
Công chứng không chỉ là thủ tục "cho có" mà là bước bảo vệ pháp lý quan trọng, đặc biệt trong các giao dịch nhà đất, tài sản có giá trị lớn. Công chứng giúp công khai hóa thông tin của giao dịch, ràng buộc trách nhiệm giữa các bên, giảm thiểu rủi ro tranh chấp sau này.
Theo LS Hùng, nếu hợp đồng đã được công chứng, khi xảy ra tranh chấp, đây sẽ là chứng cứ pháp lý mạnh mẽ nhất giúp bên bị thiệt hại bảo vệ quyền lợi tại Tòa án. Trong khi đó, nếu các bên chỉ thỏa thuận bằng văn bản không công chứng, dù có xác thực điện tử, thì sẽ khó chứng minh tính pháp lý nếu xảy ra tranh chấp.
Từ 1/7/2025, dù Luật Công chứng mới có hiệu lực và các thủ tục hành chính được đơn giản hóa bằng công nghệ thì các giao dịch liên quan đến nhà đất vẫn phải công chứng nếu luật chuyên ngành yêu cầu. Việc hiểu sai hoặc cố tình "lách luật" có thể khiến người dân mất trắng tài sản.
Ngoài ra, từ 1/7, người dân khi đi công chứng hợp đồng sẽ được bớt một loại giấy tờ là "Phiếu yêu cầu công chứng" trong thành phần hồ sơ yêu cầu công chứng. Điều này tạo thuận lợi cho người yêu cầu công chứng. Trước đó, "Phiếu yêu cầu công chứng" là 1 trong 5 loại tài liệu bắt buộc nộp khi yêu cầu công chứng nhưng trong hệ thống văn bản pháp luật không có quy định về mẫu chung.
Theo luật, phiếu chỉ cần có thông tin về họ tên, địa chỉ người yêu cầu công chứng, nội dung cần công chứng, danh mục giấy tờ gửi kèm theo; tên tổ chức hành nghề công chứng, họ tên người tiếp nhận hồ sơ yêu cầu công chứng, thời điểm tiếp nhận hồ sơ.