Mỹ đang dồn lực thực hiện một chiến lược đầy tham vọng và tốn kém nhằm tái thiết ngành công nghiệp nam châm đất hiếm trong nước, với mục tiêu thoát khỏi sự phụ thuộc đáng kể vào Trung Quốc. Nỗ lực này được thúc đẩy bởi sự thống trị gần như tuyệt đối của Bắc Kinh trong lĩnh vực vật liệu thiết yếu này – vốn được sử dụng trong mọi thứ, từ điện thoại di động, ô tô điện đến các hệ thống vũ khí hiện đại.
Ngôi vương thống trị của Trung Quốc
Trung Quốc hiện kiểm soát hơn 90% nam châm đất hiếm của thế giới. Bắc Kinh đã tận dụng ưu thế này để gây áp lực cho các công ty phương Tây. Các tập đoàn công nghiệp lớn như Ford và Tesla lao đao vì thiếu hụt nguyên liệu. CEO Jim Farley của Ford thừa nhận: "Chúng tôi không thể có bất kỳ nam châm công suất cao nào nếu không có Trung Quốc".
Nguồn: Cơ quan Năng lượng Quốc tế
Nam châm đất hiếm là thành phần không thể thiếu trong nhiều sản phẩm công nghệ cao và quốc phòng, từ điện thoại di động, ô tô đến hệ thống tên lửa và tàu ngầm hạt nhân. Trung Quốc cũng đã cấm xuất khẩu các công nghệ đất hiếm quan trọng và hạn chế chia sẻ kiến thức ra nước ngoài, củng cố thêm vị thế độc quyền của mình.
Nỗ lực phục hồi ngành công nghiệp đất hiếm tại Mỹ
Trước tình hình đó, Mỹ đặt mục tiêu xây dựng lại một chuỗi cung ứng đất hiếm hoàn chỉnh ngay trong nước, từ khai thác khoáng sản đến sản xuất nam châm cao cấp.
MP Materials trở thành ngôi sao mới cho nỗ lực này. Công ty đã đầu tư hơn 1 tỷ USD vào cơ sở hạ tầng và thiết bị mới. Mỏ do MP Materials kiểm soát ở California đã trở thành nguồn khoáng sản đất hiếm lớn nhất ở Tây Bán cầu.
Tại nhà máy ở Fort Worth, Texas, MP đang tiến hành sản xuất kim loại đất hiếm ở quy mô thương mại. Đây là thứ mà Mỹ hầu như chưa sản xuất trong những thập kỷ gần đây.
Bộ Quốc phòng Mỹ cũng đã cam kết đầu tư hàng trăm triệu USD vào MP Materials và trở thành cổ đông lớn nhất của công ty. Khoản đầu tư này sẽ cho phép MP tăng sản lượng nam châm theo kế hoạch từ mức 1.000 tấn trước đây lên 10.000 tấn.
Chính phủ Mỹ cũng thiết lập một mức giá sàn cho khoáng sản đất hiếm của MP và đảm bảo mua nam châm của công ty. General Motors (GM) cũng đã ký hợp đồng với MP để bắt đầu nhận nam châm vào cuối năm nay.
Người phát ngôn Nhà Trắng cho biết thỏa thuận này "đánh dấu một bước tiến lớn trong việc tái thiết ngành công nghiệp đất hiếm nội địa của Mỹ". Cổ phiếu của công ty đã tăng khoảng 50% trong ngày công bố thoả thuận, và đã tăng gấp 3 lần từ đầu năm đến nay.
Tính đến năm 2023, MP Materials là công ty duy nhất của Mỹ tách đất hiếm ở quy mô thương mại. Họ có thể họ bỏ qua các nhà tinh chế Trung Quốc và bán trực tiếp cho người mua ở Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc. Công ty này "đang làm việc với tốc độ ánh sáng" để giải quyết một trong những thách thức an ninh quốc gia lớn nhất của Mỹ.
Không riêng MP Materials, sau nhiều năm đầu tư, các nhà sản xuất nam châm đang mở rộng khắp nước Mỹ. Vulcan Elements là một nhà sản xuất nam châm do cựu sĩ quan Hải quân thành lập. Công ty này có kế hoạch cung cấp cho quân đội bắt đầu từ năm tới. Trong khi đó, Noveon tại Texas đã ký thỏa thuận cung cấp nam châm sản xuất tại Mỹ cho Nidec của Nhật Bản - một trong những nhà sản xuất động cơ lớn nhất thế giới.
Các dự án này được kỳ vọng sẽ có tổng công suất sản xuất vài nghìn tấn nam châm vào cuối năm nay, chiếm khoảng 1/3 hoặc hơn lượng nhập khẩu hiện tại của Mỹ. Các chuyên gia dự đoán việc giảm đáng kể sự phụ thuộc của Mỹ vào nam châm đất hiếm của Trung Quốc có thể đạt được trong vòng 3-5 năm, nếu các dự án hiện tại được đẩy mạnh.
Những rào cản còn tồn tại
Mặc dù đã đạt được nhiều tiến bộ đáng kể, chiến lược phát triển ngành công nghiệp nam châm đất hiếm của Mỹ vẫn đối mặt với không ít rào cản.
Trở ngại đầu tiên là chi phí sản xuất. Việc sản xuất nam châm tại Mỹ hiện đắt hơn ít nhất 50% so với Trung Quốc. Quá trình khai thác và xử lý khoáng sản đất hiếm vốn rất phức tạp và tốn kém, đặc biệt là công đoạn tách riêng các nguyên tố có tính chất hóa học gần như giống hệt nhau.
Mỹ cần làm chủ những kỹ thuật tiên tiến mà Trung Quốc hiện đang rất thành thạo. Tuy nhiên, lực lượng chuyên gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực sản xuất nam châm đất hiếm tại Mỹ vẫn còn thiếu hụt nghiêm trọng.
Ngoài ra, chuỗi cung ứng nguyên liệu cũng là một thách thức lớn. Khi MP mở rộng quy mô sản xuất nam châm, nhu cầu về đất hiếm nặng sẽ gia tăng trong khi loại này không có sẵn tại mỏ ở California. Ngoài Trung Quốc, rất ít nhà sản xuất có khả năng cung cấp nguyên liệu này.
Nhìn chung, chiến lược của Mỹ là một nỗ lực đầy quyết tâm để giành quyền kiểm soát chuỗi cung ứng nam châm đất hiếm. Mặc dù đã đạt được nhiều tiến bộ và nhận được sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ, chiến lược này vẫn phải đối mặt với những thách thức đáng kể về chi phí, kỹ thuật và thị trường.
Tuy nhiên, đây được coi là một "cơ hội hiếm có" để Mỹ tái khẳng định vị thế của mình trong ngành công nghiệp chiến lược này.
Theo WSJ