Theo cơ sở dữ liệu World Economic Outlook (WEO) 4/2025 của IMF, nợ công gộp của Sudan xấp xỉ 252% GDP, mức cao nhất trong các quốc gia có số liệu và đã vượt qua Nhật Bản (~235%) cũng như Singapore (~175%). Danh sách tổng hợp từ các hãng dữ liệu/biểu đồ dựa trên WEO 2025 cũng xếp Sudan số 1, tiếp đến là Nhật Bản và Singapore, xác nhận vị thế của quốc gia Đông Phi này về tỷ lệ nợ.
Tỷ lệ nợ/GDP của Sudan vốn cao từ trước - Báo cáo Phân tích bền vững nợ (DSA) chung IMF - World Bank từng ghi nhận nợ công đạt 201,6% GDP cuối 2019, chủ yếu là nợ nước ngoài; phần lớn khoản vay rơi vào nợ quá hạn và tích lũy tiền lãi phạt theo thời gian.
Năm 2021, Sudan đạt “điểm quyết định” HIPC để tiến tới xóa nợ, nhưng tiến trình này đình trệ do đảo lộn chính trị và xung đột kể từ 2023.
Cơ cấu chủ nợ hiện nghiêng về song phương (khoảng 78% tổng nợ), còn đa phương khoảng 11%, theo IMF. Khi GDP danh nghĩa suy giảm và đồng nội tệ mất giá mạnh, mẫu số GDP co lại đã đẩy vọt tỷ lệ nợ/GDP lên mức kỷ lục.
Bối cảnh vĩ mô cho thấy nền kinh tế kiệt quệ vì chiến sự: IMF ước tăng trưởng 2025 -0,4%, lạm phát ~100%, trong khi World Bank ghi GDP danh nghĩa năm 2024 ở mức khoảng 49,9 tỷ USD.
Khi tăng trưởng âm đi cùng lạm phát cực cao và thu ngân sách suy yếu, khả năng trả nợ của chính phủ bị bóp nghẹt; chi thường xuyên lấn át chi đầu tư, còn dự trữ ngoại hối mỏng khiến việc nhập khẩu thiết yếu (năng lượng, lương thực) ngày càng khó.
Tại sao Sudan leo lên vị trí “nặng nợ” nhất?
Thứ nhất, cú sốc cấu trúc sau khi Nam Sudan tách năm 2011 làm Sudan mất phần lớn nguồn thu dầu - trụ cột ngoại tệ - khiến tài khóa yếu bền bỉ.
Thứ hai, tồn đọng nợ quá hạn lớn, kéo theo tiền lãi phạt và phí chồng chất nhiều năm.
Thứ ba, xung đột vũ trang 2023-2025 khiến sản xuất, thu thuế, logistics suy sụp; GDP co lại nhanh hơn nợ danh nghĩa, đẩy tỷ số nợ/GDP tăng sốc.
Cuối cùng, tỷ lệ nợ cao của Sudan diễn ra giữa làn sóng nợ công kỷ lục toàn cầu (hơn 100 nghìn tỷ USD năm 2024), song với các nước nghèo, chi phí vay và dịch vụ nợ tăng nhanh hơn nhiều so với nhóm giàu, làm rủi ro vĩ mô phình to.
Hệ lụy là gì?
Trước hết, không gian tài khóa gần như cạn kiệt: ngân sách khó ưu tiên cho hạ tầng, y tế, giáo dục.
Thứ hai, niềm tin nhà đầu tư thấp do rủi ro tái cấu trúc nợ; chi phí vốn tư nhân tăng, khu vực doanh nghiệp thiếu tín dụng dài hạn.
Thứ ba, Sudan khó tiếp cận nguồn vốn ưu đãi nếu chưa giải quyết hồ sơ nợ quá hạn và tiến trình HIPC.
Ngay cả khi đạt lệnh ngừng bắn, phục hồi sau chiến sự cũng đòi hỏi gói tài chính nhiều năm và phối hợp chặt giữa chủ nợ, định chế tài chính quốc tế và nhà tài trợ song phương.