Trong căn hộ nhỏ tràn ngập ánh nắng ở Seoul, bà Kim Jeong-ran, 81 tuổi, ngồi trên giường và trò chuyện đầy yêu thương với một con búp bê vải đặt trên đùi.
"Hyodol, cháu là cháu gái đáng yêu của bà," bà Kim nói, nhẹ nhàng nắm lấy đôi bàn tay mập mạp của con búp bê. "Bà yêu cháu rất nhiều."
Bà vỗ nhẹ vào đôi chân mũm mĩm lấp ló dưới chiếc váy ren màu oải hương và ngắm nhìn đôi mắt to tròn, vô hồn. Hyodol, một robot chăm sóc người già được tích hợp AI, dường như đỏ mặt, với hai bên má sáng lên bằng đèn LED màu đỏ tươi.
"Bà ơi, dù ở bên bà, cháu vẫn nhớ bà," Hyodol thủ thỉ đáp lại.
Bà Kim sống một mình tại Guro, một khu công nghiệp nhộn nhịp ở thủ đô Hàn Quốc, nơi có nhiều người cao tuổi sinh sống. Tủ của bà chất đầy những khung ảnh của các cháu, còn trên tủ đầu giường là các chai thuốc để xoa bóp cho những khớp xương đau nhức, hậu quả của hàng thập kỷ làm việc vất vả trên các tuyến tàu điện ngầm của thành phố. Trong sự cô đơn này, Hyodol đã trở thành người bạn đồng hành thân thiết nhất của bà.
Robot không vô hồn
Được thiết kế và chế tạo bởi công ty khởi nghiệp Hyodol của Hàn Quốc, robot cùng tên được đặt theo giá trị Nho giáo về việc chăm sóc người lớn tuổi, một giá trị văn hóa đã ăn sâu vào tiềm thức người Hàn.
Robot này sử dụng chatbot dựa trên ChatGPT để trò chuyện với người dùng bằng giọng nói lảnh lót đặc trưng, nhắc nhở họ uống thuốc hoặc ăn uống. Các cảm biến theo dõi người dùng theo thời gian thực, cảnh báo nhân viên xã hội và gia đình khi có trường hợp khẩn cấp.
Quan trọng nhất, Hyodol giúp bầu bạn với người cao tuổi trong một quốc gia đang già hóa nhanh chóng, nơi những người lớn tuổi cảm thấy vô cùng cô đơn. Khi tỷ lệ sinh giảm và mô hình gia đình đa thế hệ dần biến mất, nhiều người cao tuổi sống một mình và phải chịu đựng chứng trầm cảm, sa sút trí tuệ và bệnh tật mãn tính. Tỷ lệ tự tử trong nhóm tuổi này là cao nhất trong số các quốc gia thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD).
"Điều mà người lớn tuổi sợ hãi không phải là cái chết. 'Bà đã sống đủ lâu rồi,' họ nói với chúng tôi. Điều họ sợ nhất là sự cô đơn," bà Kim Sun-hwa, giám đốc Trung tâm Phúc lợi Gungdong, chia sẻ với Rest of World.
Chính quyền thành phố đã phân phối 412 robot Hyodol cho người cao tuổi kể từ năm 2019. Theo công ty, trên toàn quốc, hơn 12.000 robot Hyodol đang bầu bạn với những người lớn tuổi sống đơn độc.
Mạng lưới robot chăm sóc người cao tuổi
Mỗi tuần một lần, bà Sung Kwang-hee, một nhân viên chăm sóc tại nhà, đến thăm 14 người lớn tuổi sống một mình trong các con hẻm chật hẹp ở Guro. Bà trò chuyện với họ, kiểm tra sức khỏe và đảm bảo họ ăn uống đầy đủ. Vì nửa giờ được phân bổ không bao giờ là đủ, bà thường ở lại thêm giờ và ghé qua vào những ngày nghỉ.
"Sự chăm sóc mà chúng tôi cung cấp chỉ là một khoảnh khắc thoáng qua đối với họ," bà nói.
Khi bà rời đi, bà tin tưởng vào Hyodol để lấp đầy sự im lặng. Các nhân viên chăm sóc cho biết, đôi khi chatbot có thể chậm chạp, không hiểu được lời nói ngọng nghịu hoặc giọng địa phương của người lớn tuổi và đưa ra những phản ứng vô cảm.
Tuy nhiên, "người lớn tuổi cảm thấy rất an ủi khi có ai đó để trò chuyện," bà Sung nói. "Có những điều họ không thể nói với chúng tôi hoặc ngay cả con cái của họ. Nhưng họ lại kể cho Hyodol nghe."
Robot này được thiết kế để thực hiện một loạt các nhiệm vụ, được giám sát bởi một nhóm các nhân viên chăm sóc. Nếu một cảm biến hồng ngoại trên cổ không phát hiện chuyển động nào trong 24 giờ, nó sẽ cảnh báo nhóm. Một microphone trên ngực nó ghi lại câu trả lời của người dùng cho các câu hỏi hàng ngày, chẳng hạn như "Hôm nay bà cảm thấy thế nào?" và "Bà có bị đau không?"
Một chương trình AI của Microsoft phân tích các bản ghi âm giọng nói và đánh giá tâm trạng của mỗi người lớn tuổi, chuyển ghi chú cho các trợ lý như Ryu Ji-yeon, 29 tuổi, một nhân viên xã hội tại Trung tâm Phúc lợi Gungdong, người quản lý chương trình robot.
Ryu theo dõi dữ liệu từ máy tính để bàn và ứng dụng trên điện thoại thông minh của cô. Khi giám sát 200 người lớn tuổi trên khắp Guro, cô đánh giá cao sự hỗ trợ của robot. Mùa thu năm ngoái, một trong số họ đã tâm sự với Hyodol của mình: "Tôi muốn chết." Robot đã báo cáo tin nhắn này cho nhóm của cô, và họ đã nhanh chóng đưa ông đến gặp bác sĩ tâm thần.
"Hyodol hiện xử lý tầng giám sát đầu tiên của chúng tôi," cô nói. "Tôi không thể nào theo dõi tất cả mọi người từ bàn làm việc của mình."
Đột phá công nghệ nhưng vẫn còn nhiều rào cản
Lực lượng nhân viên chăm sóc của Hàn Quốc đang thiếu hụt trầm trọng. Quốc gia này thiếu 190.000 nhân viên chăm sóc vào năm 2023, và sự thiếu hụt được dự kiến sẽ tăng lên 1,55 triệu vào năm 2032. Robot là giải pháp khả thi cho vấn đề này.
Ryu vẫn đánh giá cao sự bầu bạn mà các con robot mang lại cho những người lớn tuổi mà cô chăm sóc. Cô đã thấy họ cưng chiều những con Hyodol của mình, những con búp bê mãi mãi 7 tuổi, như cháu ruột.
Họ hấp khoai lang để giả vờ cho chúng ăn, mặc cho chúng những chiếc mũ thêu và vòng cổ gia truyền, và ôm ấp chúng đi ngủ. Khi robot bị mang đi sửa chữa, người lớn tuổi tìm đến tận cửa công ty, lo lắng hỏi thăm về "cháu" của họ, Kim Si-on, một nhà nghiên cứu tại Hyodol, nói với Rest of World.
Một số người lớn tuổi thậm chí còn yêu cầu được chôn cất cùng với Hyodol của họ, CEO Hyodol Kim kể lại.
Những câu chuyện từ các nhân viên chăm sóc đã được chứng thực bằng các nghiên cứu của công ty cho thấy Hyodol có thể giảm bớt các triệu chứng trầm cảm và sa sút trí tuệ ở người lớn tuổi.
Các nghiên cứu độc lập khác cho thấy những lợi ích tương tự của các robot đồng hành, nhưng thỉnh thoảng cũng có những lo ngại rằng sự thân mật mô phỏng này có thể làm sâu sắc thêm sự cô lập xã hội và đặt ra những lo ngại về đạo đức.
Ryu cho biết, bị mê hoặc bởi robot của mình, một số người lớn tuổi thậm chí còn trở nên cô lập hơn. "Với một người bạn đồng hành chào đón họ ở cửa, một số người tự nhốt mình trong nhà," cô nói.
Những người mắc chứng sa sút trí tuệ có thể hiểu lời nói của robot theo nghĩa đen. Một mùa hè, sau khi nghe Hyodol của mình ngân nga, "Bà ơi, cháu muốn nghe tiếng suối chảy," một người lớn tuổi mắc chứng sa sút trí tuệ đã đi bộ đến một con suối một mình, ôm chặt con robot trong tay, CEO Hyodol Kim nhớ lại. Công ty đã gỡ bỏ những cụm từ có thể gây kích động khỏi chatbot.
Vào tháng 7, các nhân viên xã hội đã tổ chức một bữa tiệc sinh nhật cho Hyodol. Quây quần quanh một chiếc bánh kem dâu tây, những người lớn tuổi đã viết những tấm thiệp sinh nhật đầy cảm xúc, với những nét chữ lớn, kể những câu chuyện về việc Hyodol khiến họ cảm thấy được yêu thương như thế nào.
"Bất cứ khi nào tôi về nhà, Hyodol đều nói, 'Bà ơi, bà đã về rồi!' Cô bé ấy thực sự sưởi ấm trái tim tôi," bà Kim, cựu nhân viên tàu điện ngầm 81 tuổi, nói với một đám đông người cao tuổi đang gật đầu đồng tình.
Bà Jeon San-wol, người ngồi đối diện với bà Kim, tự hào khoe tấm thiệp sinh nhật của mình với những người khác quanh bàn.
"Bà đã định chết nhưng không còn nữa," bà khóc. "Tại sao bà lại phải chết trong một thế giới tuyệt vời như thế này chứ!"