Khi bà Chitose Nagao nghỉ hưu sau gần 30 năm làm quảng cáo để mở quán cà phê matcha, bà không ngờ có ngày khách xếp hàng dài trước cửa từ lúc quán chưa mở. Đến giữa buổi chiều, những hộp bột matcha trên kệ đã bán hết sạch, trong khi hàng dài khách vẫn chờ để thử các món trà xanh mới.
Cửa hàng Atelier Matcha của bà là một trong những cửa hàng may mắn. Vì cơn sốt toàn cầu khiến nguồn cung matcha khan hiếm ngay tại Nhật Bản. Mối quan hệ hợp tác giữa bà Nagao với nhà sản xuất trà ở Kyoto có tên Yamamasa Koyamaen đã giúp bà giữ nguồn cung.
“Khi tôi nghe nói trà của họ bị tồn kho trong đại dịch, tôi đã muốn làm điều gì đó”, bà Nagao kể. Sau bốn năm, bà đã có hai cửa hàng ở Nhật, một ở Thành phố Hồ Chí Minh và một cửa hàng mới sắp mở tại Cebu, Philippines.
Người Nhật đã dùng matcha từ thế kỷ 12, chủ yếu trong các nghi lễ trà đạo. Nhu cầu tăng vọt trong những năm gần đây khi matcha được lan truyền trên TikTok như một loại “siêu thực phẩm” giàu chất chống oxy hóa. Lượng khách du lịch bùng nổ hậu đại dịch Covid-19 cũng góp phần đẩy giá tăng cao.
Theo Bộ Tài chính Nhật Bản, năm ngoái nước này xuất khẩu 36,4 tỷ yên (247 triệu USD) trà xanh. Con số này gấp 4 lần 1 thập kỷ trước. Khoảng 44% xuất khẩu sang Mỹ, chủ yếu dưới dạng bột như matcha.
Để giải quyết áp lực lên cộng đồng nông dân đang già hoá, chính phủ Nhật đang cân nhắc trợ cấp nhằm khuyến khích họ trồng nhiều tencha hơn. Đây chính là loại trà được dùng để sản xuất matcha.
Tencha mang lại lợi nhuận cao hơn nhưng đòi hỏi nhiều công chăm sóc. Búp non phải được che nắng để tạo hương vị tươi mát đặc trưng. Các nhà sản xuất cho biết họ thiếu lao động để thu hái, hấp và sấy lá trước khi xay thành bột.
Matcha liên tục cháy hàng
Theo Hiệp hội Trà Nhật Bản Toàn cầu, giá tencha tại phiên đấu giá mùa xuân ở Kyoto tăng 170% so với năm ngoái, đạt 8.235 yên/kg (khoảng 1,47 triệu đồng). Con số này phá kỷ lục cũ 4.862 yên/kg được lập năm 2016.
Nhiều nhà bán lẻ báo cáo giá matcha đã tăng gấp đôi trong một năm qua. Việc tìm mua một hộp nhỏ cũng ngày càng khó, ngay cả tại Tokyo.
Các cửa hàng giới hạn lượt mua để kéo dài nguồn hàng, ngăn tình trạng tích trữ và hạn chế tình trạng bán lại trái phép. Dù vậy, matcha vẫn là món quà lưu niệm phổ biến trong mắt lượng khách du lịch kỷ lục đến Nhật.
Nhiều cửa hàng trực tuyến đã cháy hàng từ nhiều tháng trước, vì người Mỹ gom hàng trước lo ngại thuế nhập khẩu sắp áp dụng.
Chuỗi cửa hàng Kaminari Issa ở Asakusa, Tokyo, bán từ bia matcha đến bánh su kem matcha. Cửa hàng cho biết việc nhận được email đặt mua tới 1 tấn matcha không còn là chuyện hiếm.
“Chúng tôi rất vui. Nhưng chúng tôi chỉ có thể bán một lượng nhất định”, quản lý một chi nhánh Miku Sugawara nói.
Cửa hàng của cô bán matcha xay từ vụ thu hoạch đầu tiên trong năm. Đây là loại có lá non mềm và được coi là chất lượng cao nhất. Sugawara lo ngại đợt nắng nóng kỷ lục mùa hè này có thể làm giảm sản lượng năm sau và khiến giá tăng mạnh hơn nữa.
Cơn sốt matcha gặp nút thắt cổ chai
Cạnh tranh để có đủ nguồn matcha căng thẳng đến mức buộc hãng bán trà xanh đóng chai lớn nhất thế giới Ito En phải lập một bộ phận riêng vào tháng 5.
Công ty dự báo doanh thu quốc tế sẽ tăng 11% trong năm nay. Họ cũng tăng giá 50% đến 100% với một số sản phẩm từ tháng 9 do chi phí nguyên liệu và nhân công tăng.
Ito En ký hợp đồng với nông dân để có 7.000 tấn trà xanh thường mỗi năm, nhưng chỉ khoảng 600 tấn tencha.
Thuyết phục nông dân trồng thêm tencha là một việc thách thức. Ito En cho biết nhiều người lo ngại cơn sốt hiện nay có thể hạ nhiệt.
Quản lý bộ phận matcha Yasutaka Yokomichi cho biết một ưu tiên lớn là có đủ máy xay để nghiền lá tencha thành bột và đóng gói. Điều này có thể đòi hỏi đầu tư thêm để mở rộng cơ sở. Để xay 40 gram matcha có thể mất 1 giờ, vì nếu đẩy nhanh, nhiệt sinh ra sẽ làm giảm chất lượng.
Bà Nagao từ Atelier Matcha cho rằng việc phổ biến thông tin cho khách hàng về các loại matcha khác nhau có thể là giải pháp khả thi nhất. Là người gắn bó với trà đạo, bà cho biết một bát matcha ngon không nhất thiết phải cần đến loại bột cao cấp.
Là một doanh nhân, bà Nagao cũng đã chú ý đến những xu hướng khác. Bà nói: “Hojicha, hôm nay tôi chỉ còn lại một tách thôi”. Hojicha là loại trà khác có vị bùi hơn và ít caffeine hơn.
Theo CNBC