Nhanh nhưng không thể vội vàng
Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đề xuất cho phép các ngân hàng hoặc TCTD có trụ sở tại trung tâm tài chính không bị áp dụng hạn chế tỷ lệ sở hữu nước ngoài hoặc điều kiện đầu tư nước ngoài đối với việc cung cấp dịch vụ trong trung tâm tài chính hoặc dịch vụ xuyên biên giới. Đồng thời, thí điểm triển khai sàn giao dịch bằng tài sản mã hóa, tiền mã hóa trong trung tâm tài chính từ 1/7/2026.
Chia sẻ quyết tâm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong việc đẩy nhanh lộ trình xây dựng các trung tâm tài chính tại các thành phố lớn như Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh, tuy nhiên NHNN cho rằng, việc áp dụng chuẩn mực Basel III và hình thành mô hình ngân hàng số tại các trung tâm tài chính ngay từ đầu 2026 là chưa phù hợp với thực tế. Trước mắt, nếu cần áp dụng ngay, Nghị quyết chỉ nên quy định rõ lộ trình áp dụng Basel III cho các nhà đầu tư nước ngoài bắt đầu triển khai tại trung tâm tài chính từ đầu năm 2026 và coi đây là điều kiện khi gia nhập trung tâm tài chính (điều kiện cấp phép thành lập).
Riêng đối với việc hình thành các ngân hàng số, NHNN đề xuất lùi thời điểm áp dụng đến tháng 1/2027 để hoàn thiện các hành lang pháp lý và để hệ thống TCTD có đủ thời gian nghiên cứu, triển khai các mô hình ngân hàng số phù hợp tại các trung tâm tài chính.
TS. Châu Đình Linh - Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh cho rằng, để hình thành các ngân hàng số như đề xuất của Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì những tháng tới cần phải hoàn thiện nhiều việc. Trong đó, bao gồm các việc như: định nghĩa mô hình ngân hàng số trong trung tâm tài chính; điều kiện về vốn điều lệ, công nghệ, quản trị rủi ro của TCTD (để được phép thành lập ngân hàng số trong trung tâm tài chính); cơ chế thử nghiệm các mô hình và các vai trò trong việc thu hút đầu tư nước ngoài…
Để hoàn thiện được các điều kiện trên, các TCTD cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, đáp ứng các chuẩn mực quốc tế về công nghệ tài chính số, tài sản số; đáp ứng các tiêu chí quốc tế về kế toán, bảo mật, phòng ngừa rủi ro cũng như xây dựng được hệ sinh thái để vận hành các mô hình ngân hàng số không biên giới.
“Vì thế, lộ trình triển khai mô hình ngân hàng số tại trung tâm tài chính không nên đặt ra hay thảo luận cụ thể là năm 2026 hay 2027, mà chỉ nên quy định thống nhất triển khai sớm nhưng không vội vã. Theo đó, có thể xây dựng lộ trình cụ thể từ sang năm nhưng có phương án dự phòng cho tiến độ 2027 nếu các điều kiện cần vẫn còn chưa sẵn sàng như pháp lý chuyên biệt, nhân sự, công nghệ hạ tầng mới…”, ông Linh góp ý.
Đồng quan điểm, TS. Cấn Văn Lực - chuyên gia kinh tế trưởng BIDV cho rằng, đối với việc phát triển ngân hàng số tại các trung tâm tài chính, cần có lộ trình thí điểm có kiểm soát rất cụ thể để giảm thiểu các rủi ro phát sinh. Hiện nay, NHNN cũng đang trình Chính phủ để ban hành Nghị định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox)cho fintech trong lĩnh vực ngân hàng. Vì thế, Bộ Kế hoạch và Đầu tư có thể đề xuất mở rộng hơn về sandbox cho fintech, bao gồm cả 3 lĩnh vực là ngân hàng, chứng khoán và bảo hiểm.
Việc thành lập các mô hình ngân hàng số tại trung tâm tài chính cần đẩy nhanh nhưng cũng cần thí điểm một cách thận trọng
Cân nhắc “room” ngoại và sàn ngoại hối
Song song với các đề xuất thành lập mô hình ngân hàng số và thí điểm sàn giao dịch tiền mã hóa, trong dự thảo Nghị quyết về việc thành lập và hoạt động của trung tâm tài chính tại Việt Nam, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đề xuất cho phép các ngân hàng hoặc TCTD có trụ sở tại trung tâm tài chính không bị áp dụng hạn chế tỷ lệ sở hữu nước ngoài hoặc điều kiện đầu tư nước ngoài đối với việc cung cấp dịch vụ trong trung tâm tài chính hoặc dịch vụ xuyên biên giới.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, các quy định này cần cân nhắc hết sức thận trọng để hạn chế rủi ro vi phạm các nghĩa vụ trong các hiệp định thương mại, hiệp định bảo hộ đầu tư của Việt Nam.
Đối với việc thành lập các sàn giao dịch chuyên biệt cho trung tâm tài chính phục vụ phát triển thị trường vốn, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đặt ra lộ trình từ tháng 7/2026 sẽ cho phép các tổ chức, doanh nghiệp ứng dụng công nghệ trong lĩnh vực tài chính (fintech) triển khai thành lập các sàn giao dịch như mua bán tín chỉ carbon, huy động vốn tài trợ các dự án xanh…
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cần làm rõ, cụ thể hóa các điều khoản về thành lập sàn giao dịch chuyên biệt trong các lĩnh vực. Bởi thời gian qua, một số sàn giao dịch ngoại hối (Forex) được thành lập đã có tình trạng lừa đảo mở sàn trái phép, mời gọi nhà đầu tư tham gia. Nếu cấp phép thí điểm mô hình này cho tổ chức tư nhân hoặc doanh nghiệp thành lập và điều hành sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro trong quá trình hoạt động.
Ngoài ra, nếu các đề xuất của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về chính sách ngoại hối, tỷ lệ sở hữu nước ngoài tại các TCTD nằm trong trung tâm tài chính được luật hóa thì cũng cần cân nhắc đến các yếu tố rủi ro như biến động về tỷ giá có thể sẽ lớn hơn khi có dòng tiền ra - vào trong thời gian ngắn. Vì thế, về lâu dài cần có cơ chế, chính sách để vô hiệu hóa tác động của các diễn biến này, đảm bảo ổn định tỷ giá. Song song đó, tiến hành nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Pháp lệnh Ngoại hối, nâng lên thành Luật, sau đó ban hành Nghị định hướng dẫn thi hành chi tiết, cụ thể.
Riêng đối với đề xuất lập sàn giao dịch tài sản mã hóa, tiền mã hóa cũng cần cân nhắc kỹ lưỡng, làm rất rõ về nội hàm vì hiện tại chưa có các quy định pháp lý cụ thể để điều chỉnh và quản lý.