Tối 20/11, Văn phòng Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết Kiev đã chính thức nhận được bản dự thảo từ phía Mỹ, tài liệu mà Washington kỳ vọng sẽ “mở lại cánh cửa ngoại giao”.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Ảnh: Getty Images
Dù Nhà Trắng khẳng định bản kế hoạch “vẫn đang trong quá trình hoàn thiện”, những nội dung rò rỉ đã nhanh chóng gây tranh cãi.
Theo đó, Ukraine sẽ phải rút khỏi một số khu vực ở Donbass mà Kiev hiện còn kiểm soát, đồng thời chấp nhận “đóng băng” đường chiến tuyến tại Kherson và Zaporizhzhia.
Về quân sự, Kiev bị yêu cầu cắt giảm ít nhất một nửa lực lượng và bàn giao một phần vũ khí hạng nặng do phương Tây viện trợ.
Trên phương diện chính trị, Ukraine phải tạm dừng tiến trình gia nhập NATO và tham gia thảo luận về vị thế của ngôn ngữ Nga cùng Giáo hội Chính thống giáo Nga trong giai đoạn hậu chiến.
Đổi lại, Mỹ cam kết cung cấp các bảo đảm an ninh nhằm ngăn Nga mở rộng vùng chiến sự sang châu Âu.
Tổng thống Trump đã xem xét và ủng hộ toàn bộ kế hoạch 28 điểm này. Nhà Trắng khẳng định đây là “phương án tốt cho cả Nga lẫn Ukraine”, và bác bỏ những cáo buộc cho rằng đề xuất nghiêng về phía Moscow.
Nhiều đồng minh châu Âu, những nước ủng hộ Ukraine mạnh mẽ nhất, tỏ ra bị động vì không được tham vấn trước.
Đại diện cấp cao EU về chính sách đối ngoại, bà Kaja Kallas, khẳng định: “ Không thể có kế hoạch hòa bình nào nếu thiếu sự đồng thuận của Ukraine và châu Âu. Bản dự thảo này cũng không cho thấy Nga phải nhượng bộ điều gì”.
Ngoại trưởng Ba Lan Radosław Sikorski cũng cho biết: “Chúng tôi có lợi ích lớn hơn Mỹ trong cuộc xung đột này. Ukraine và châu Âu phải có tiếng nói trong bất kỳ kế hoạch nào”.
Một số nhà ngoại giao EU cho rằng bản kế hoạch lặp lại gần như nguyên vẹn những yêu cầu tối đa của Nga năm 2022 mà Ukraine từng bác bỏ.
Mặc dù chưa công khai phản đối, nguồn tin tiết lộ Tổng thống Zelensky "không hài lòng" với dự thảo. Một số quan chức Ukraine gọi kế hoạch là "không thể chấp nhận được", đặc biệt khi phải nhượng Donbass - nơi Nga chưa hoàn toàn kiểm soát.
Về phía Nga, Kremlin tuyên bố "không có gì mới" và phủ nhận đang phối hợp với Mỹ về bất kỳ kế hoạch hòa bình nào.
Việc Ukraine chính thức tiếp nhận đề xuất mở ra cơ hội ngoại giao mới, nhất là sau khi ông Zelensky gần đây phát tín hiệu sẵn sàng nối lại đàm phán với Nga qua trung gian Thổ Nhĩ Kỳ.
Tuy nhiên, các chuyên gia chỉ ra ba rào cản lớn cản trở con đường hòa bình. Thứ nhất, vấn đề lãnh thổ là lằn ranh đỏ của Ukraine và không thể thương lượng.
Thứ hai, châu Âu quyết không chấp nhận việc bị đứng ngoài cuộc. Thứ ba, Nga chưa thể hiện bất kỳ dấu hiệu nhượng bộ nào. Con đường đến một thỏa thuận hòa bình thực sự vẫn còn dài và đầy chông gai.