(Ảnh: Tass)
Theo Thỏa thuận Quản lý và Xử lý Plutonium (PMDA), được ký kết năm 2000, Mỹ và Nga sẽ xử lý ít nhất 34 tấn plutonium (nguyên tố kim loại phóng xạ) cấp độ vũ khí mỗi bên. Theo các quan chức Mỹ, con số này đủ để chế tạo tới 17.000 đầu đạn hạt nhân. Thỏa thuận có hiệu lực vào năm 2011.
“Mỹ đã thực hiện một số bước đi mới nhằm vào Nga, làm thay đổi căn bản cán cân chiến lược vốn đã tồn tại vào thời điểm thỏa thuận được ký kết, và tạo ra thêm các mối đe dọa đối với sự ổn định chiến lược”, phía Nga cho biết.
Sau khi tháo rời hàng nghìn đầu đạn sau Chiến tranh Lạnh, cả Mátxcơva và Washington đều còn lại một lượng lớn plutonium cấp độ vũ khí, vốn rất tốn kém để lưu trữ và tiềm ẩn nguy cơ phổ biến vũ khí.
Mục tiêu của PMDA là xử lý plutonium cấp độ vũ khí bằng cách chuyển đổi nó thành các dạng an toàn hơn, chẳng hạn như nhiên liệu oxit hỗn hợp (MOX), hoặc bằng cách chiếu xạ plutonium trong các lò phản ứng neutron nhanh để sản xuất điện.
Năm 2016, Nga đã đình chỉ việc thực hiện thỏa thuận, viện dẫn các lệnh trừng phạt của Mỹ và những gì họ coi là hành động thù địch nhằm vào Nga, việc mở rộng Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và những thay đổi trong cách Mỹ xử lý plutonium.
Vào thời điểm đó, Nga cáo buộc Mỹ không tuân thủ thỏa thuận sau khi Washington pha loãng plutonium và loại bỏ nó mà không có sự chấp thuận của Nga.
Phát biểu ngày 8/10, ông Vyacheslav Nikonov - Phó Chủ tịch Ủy ban Các vấn đề Quốc tế của Duma Quốc gia Nga - cho biết, Mỹ chưa bao giờ xây dựng một cơ sở xử lý plutonium theo yêu cầu của thỏa thuận. Trong khi đó, Nga đã hoàn thành nghĩa vụ bằng cách xây dựng một cơ sở xử lý plutonium trên lãnh thổ của mình.
Nga và Mỹ đến nay là hai cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới, cùng nhau kiểm soát khoảng 8.000 đầu đạn hạt nhân, dù con số này đã ít hơn nhiều so với mức đỉnh điểm 73.000 đầu đạn vào năm 1986, theo Liên đoàn Các nhà khoa học Mỹ.