Theo Reuters, mục tiêu của Ankara là đến cuối năm 2028 có thể tự đảm bảo hơn một nửa nhu cầu khí đốt trong nước, qua đó thu hẹp mạnh không gian thị trường dành cho các nhà xuất khẩu khí đốt truyền thống như Moscow và Tehran.
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công khai gây sức ép với các đồng minh, bao gồm cả Thổ Nhĩ Kỳ, nhằm cắt giảm nhập khẩu năng lượng từ Nga và Iran. Trong cuộc gặp tại Nhà Trắng hôm 25/9, ông Trump đã yêu cầu Tổng thống Recep Tayyip Erdogan giảm dần lượng khí đốt mua từ Nga. Đây là động thái được xem là một phần trong nỗ lực tái cấu trúc chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu theo hướng phi Nga.
Từ vai trò khách hàng lớn, Thổ Nhĩ Kỳ đang dần định vị mình như một trung tâm trung chuyển năng lượng trong khu vực. Với tham vọng trở thành trung tâm khí đốt châu Âu, Ankara đang đẩy mạnh tái xuất LNG nhập khẩu từ Mỹ, Algeria và các nguồn khác, đồng thời tiêu thụ trong nước lượng khí đốt mua từ Nga và Iran. Đây được cho là chiến lược “giao thoa lợi ích”, vừa tận dụng giá khí đốt cạnh tranh, vừa phục vụ mục tiêu an ninh năng lượng dài hạn.
Trong nửa đầu năm 2025, tỷ trọng khí đốt Nga trong tổng nhập khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ đã giảm xuống còn 37%, so với mức hơn 60% cách đây 2 thập kỷ. Trong khi phần lớn châu Âu cắt đứt hoàn toàn nguồn cung Nga sau xung đột ở Ukraine nổ ra năm 2022, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn duy trì các hợp đồng đường ống dài hạn với Gazprom qua 2 tuyến Blue Stream và TurkStream, tổng công suất 22 tỷ mét khối/năm. Tuy nhiên, các hợp đồng này đang tiến gần thời hạn đáo hạn.
Trong khi đó, hợp đồng nhập khẩu 10 tỷ mét khối khí từ Iran cũng sẽ hết hạn vào giữa năm 2026, còn hợp đồng với Azerbaijan (tổng 9,5 tỷ mét khối/năm) sẽ duy trì đến năm 2030 và 2033. Các chuyên gia dự đoán Ankara có thể gia hạn một số hợp đồng, song sẽ đàm phán lại với điều kiện linh hoạt hơn và khối lượng nhỏ hơn nhằm đa dạng hóa nguồn cung.
Thay vì phụ thuộc vào đường ống, Thổ Nhĩ Kỳ đang tập trung mở rộng nhập khẩu LNG và tăng sản lượng nội địa. Theo tính toán của Reuters, sản lượng nội địa cộng với các hợp đồng LNG dài hạn dự kiến sẽ vượt mốc 26 tỷ mét khối/năm từ năm 2028, so với 15 tỷ mét khối hiện nay. Mức này đủ để đáp ứng hơn 50% tổng nhu cầu khí đốt quốc gia (ước tính khoảng 53 tỷ mét khối/năm).
Để hiện thực hóa chiến lược này, Ankara đã ký kết loạt hợp đồng trị giá 43 tỷ USD với các nhà cung cấp LNG Mỹ, bao gồm thỏa thuận 20 năm với Mercuria vào tháng 9. Với tổng công suất nhập khẩu LNG lên đến 58 tỷ mét khối/năm, tương đương toàn bộ nhu cầu nội địa, Thổ Nhĩ Kỳ đang có trong tay công cụ linh hoạt để xoay trục thị trường.
Tuy vậy, khí đốt Nga vẫn tiếp tục chảy về Thổ Nhĩ Kỳ với công suất tối đa. Theo Viện Năng lượng và Tài chính Moscow, BOTAS - tập đoàn khí đốt quốc doanh Thổ Nhĩ Kỳ, dù có thể cắt giảm nhập từ Nga trong vòng 2-3 năm tới, song chưa có động thái quyết liệt do khí Nga vẫn có giá cạnh tranh và tạo lợi thế đàm phán với các đối tác khác.
Bộ trưởng Năng lượng Alparslan Bayraktar trong một cuộc phỏng vấn truyền hình vào tháng 10 khẳng định Thổ Nhĩ Kỳ cần tiếp cận nguồn khí từ mọi đối tác, bao gồm cả Nga, Iran và Azerbaijan, song cũng thừa nhận LNG Mỹ đang ngày càng hấp dẫn về giá.
Dù từ chối bình luận về các hợp đồng mới hay lộ trình đàm phán, Bộ Năng lượng Thổ Nhĩ Kỳ và Gazprom đều đang theo dõi sát sao diễn biến thị trường. Nếu lệnh cấm vận năng lượng Nga tại châu Âu tiếp tục có hiệu lực đến năm 2028 như kế hoạch, Ankara có thể tận dụng vị trí địa lý và mạng lưới hạ tầng LNG để vừa tiêu thụ khí Nga và Iran trong nước, vừa tái xuất LNG Mỹ sang châu Âu.
Thực tế, BOTAS đã ký hợp đồng cung cấp khí cho Hungary và Romania với khối lượng nhỏ, bước đi đầu tiên trong tham vọng trở thành trung tâm khí đốt thương mại của khu vực.
Mặc dù vậy, quan hệ giữa Ankara và Moscow vẫn còn nhiều tầng kết nối. Nga không chỉ là đối tác khí đốt mà còn là nhà cung cấp dầu thô và diesel hàng đầu của Thổ Nhĩ Kỳ, đồng thời đang xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của nước này tại Akkuyu thông qua tập đoàn Rosatom.
Tham khảo Reuters