1. Nguyên tắc chọn đất xây nhà
Tránh xây nhà dưới chân núi (nhất là bạt chân núi làm nhà) và quá gần sông suối
- Tránh nơi dốc đứng: Không nên dựng nhà ở sườn dốc trên 25–30°. Đất đá dễ trượt khi mưa lớn.
- Không ở sát suối: Lũ dâng có thể cuốn trôi nhà. Nên cách mép suối ít nhất 15–50 m.
- Tránh đất yếu, phong hóa: Đất rời, nứt nẻ, có hang ngầm rất dễ sập.
- Ưu tiên nơi có cây che phủ: Cây rừng, cây lâu năm giúp giữ đất, chống xói lở.
- Chọn sườn thoải (<15°) hoặc gò cao: Thoát nước tự nhiên, an toàn hơn.
2. Giải pháp phòng tránh ngoài công trình
- Bản đồ nguy cơ: Xác định vùng đỏ (nguy hiểm – cấm xây), vàng (xây có biện pháp), xanh (an toàn).
- Trồng cây chắn đất: Cây rễ sâu như cỏ Vetiver, tre, keo để giữ đất.
- Đào rãnh thoát nước: Dẫn nước mưa chảy nhanh, không ứ thấm vào sườn dốc.
- Hệ thống cảnh báo: Loa, biển báo, trạm đo mưa để di dời kịp thời.
- Nhà cộng đồng tránh lũ: Có sẵn nhà kiên cố nhiều tầng, tầng 1 trống, tầng trên an toàn.
3. Giải pháp xây dựng nhà an toàn
a. Nền và móng
- San gạt bậc thang, không cắt ngang dốc.
- Tường chắn, rọ đá để giữ đất (chú ý thoát nước qua tường chắn và rọ đá).
- Móng sâu và chắc, bám vào lớp đá gốc.
- Ở nơi dễ ngập → làm móng cọc hoặc trụ cao.
b. Kiểu nhà nên xây
Ở vùng thường ngập lụt, lũ quét, nhà sàn là giải pháp tối ưu; trong làng nên có một nhà sàn kiên cố để tránh thiên tai, lánh nạn và sinh hoạt cộng đồng
- Nhà sàn (sàn cao 1,5–2,5 m): Ưu điểm: Tránh ngập, lũ chảy dưới sàn; thông thoáng, chống ẩm mốc; giữ tập quán, tận dụng gầm sàn.
- Nhà khung nhẹ, mái nhẹ: Giảm thiệt hại khi sạt lở.
- Nhà cộng đồng: Bê tông cốt thép nhiều tầng, tầng dưới để thoáng như nhà sàn, tầng trên làm nơi trú ẩn, nhà sinh hoạt cộng đồng. Ảnh minh họa 2
c. Bố trí trong bản làng
- Không dựng nhà chắn dòng nước.
- Xếp nhà dọc theo sườn núi, song song đường đồng mức (là đường kết nối các điểm có cùng độ cao)
- Giữ cây xanh quanh bản để giữ đất, chắn gió.
Các nhà trong làng cần được bố trí thưa để không ngăn dòn chảy của nước, lũ.